دانلود آنلاین پروژه انبارداری

برچسب ها : پروژه انبارداری , انبار , انبار داری , پروژه انبار داری , پروژه حسابداری , حسابداری , پروژه های حسابداری , پروژه انبار , تحقیق , پژوهش , مقاله , پروژه , دانلود تحقیق , دانلود پژوهش , دانلود مقاله , دانلود پروژه

پروژه انبارداری

کلیات

در امر تدارکات و کار پردازی ، سیستم انبارداری از اهمیت خاصی بر خوردار می باشد. وهمکاری این دو در امر خدماتی با یکدیگر متضمن مزایای زیر می باشد.

1- دریافت حفاظت ودر دسترس قرار داد ن کالا ، مواد وسایل مورد نظر به سهولت وسرعت انجام می شود

2- با اعمال کنترل دقیق از ازدیاد خارج از حد موجودی ها که ممکن است بر اثر تغییر قیمت ها باعث زیان گردد،جلوگیری می شود

3- با استفاده از سیستم انبارداری میزان موجودی کالا در انبار و میزان مصرف آن در هر واحد کالا  که پایه و اساس حسابداری صنعتی می باشد محاسبه می گردد.

4- کنترل میزان موجودی در انبار از نظر قیمت به سهولت صورت می گیرد.

5- صدور قبض انبار (  رسید جنس انبار ) موجبات تسهیل پرداخت مبلغ کالا به فروشنده و عملیات حسابداری می گردد.

6- چون میزان موجودی ها معمولاً به قیمت تمام شده در انبار ها نگهداری می شود لذا در صورت خسارات ناشی از آتش سوزی  تعیین سایر ضایعات و خسارات وارد شده محاسبه می شود.

تعریف انبار:

 در محل و فضایی که یک یا چند نوع کالای بازرگانی صنعتی ، مواد اولیه و یا فرآورده های مختلف که به اساس یک سیستم صحیح طبقه بندی و تنظیم می گردد انبار گفته می شود.

انبار از نظر فرم و شکل ظاهری بر 3 صورت می باشد.

فهرست مطالب:

کلیات..............................................................................................................................1

تعریف انبار......................................................................................................................1

وظایف انباردار................................................................................................................2

انواع موجودیهای انبار.....................................................................................................3

اجناس خریداری شده جهت فروش...............................................................................3

سازمان انبار.....................................................................................................................4

منابع ورود کالا به انبار.....................................................................................................4

نحوه و موارد استفاده از فرم رسید انبار...........................................................................6

درخواست کالا و مواد از انبار..........................................................................................8

تحویل و خروج کالا از انبار............................................................................................8

متداوم ترین روش صدور جنس از انباردار.....................................................................9

رسید از انبار....................................................................................................................9

فرم خروج کالا  از موسسه............................................................................................10

کاردکس .......................................................................................................................11

مزایای کاردکس.............................................................................................................12

اصول ایمنی و حفاظت انبار..........................................................................................13

کنترل موجودی های انبار..............................................................................................14

تشکیل کمیته انبار گردانی..............................................................................................15

تنظیم برنامه انجام کار و زمان انبارگردانی.....................................................................16

هماهنگ کننده عملیات.................................................................................................17

مسئول ثبت شمارش......................................................................................................17

گروه های شمارش........................................................................................................17

اجرای عملیات انبار گردانی...........................................................................................18

میزان حداقل موجودی و ذخیره احتیاطی......................................................................19

شرح مراحل انجام سفارش از طریق انبار......................................................................20

تعیین بهای موجودی های انبار.....................................................................................21

نرخ میانگین کالا............................................................................................................22

هزینه های اداری...........................................................................................................23

عملیات حسابداری خرید..............................................................................................24

منابع ومأخذ...................................................................................................................25

دانلود آنلاین پاورپوینت درس سیزدهم جغرافی (ایرانگردی)

کلمات کلیدی  : پاورپوینت درس سیزدهم جغرافی (ایرانگردی) , پاورپوینت درس سیزدهم جغرافی ایرانگردی , دانلود پاورپوینت درس سیزدهم جغرافی ایرانگردی , پاورپوینت , دانلود پاورپوینت , جغرافی , جغرافی ایرانگردی , جغرافیا

سواحل دریای خزر یکی از مهم ترین قطب های جهانگردی ایران است جلگه باریک و ممتد به طول 700 کیلومتر از آستارا تا گرگان،‌آب و هوای معتدل، آب دریا با املاح کم و عمق مناسب به این ناحیه را محل مساعدی برای شنا و تفریح و استراحت ساخته است

پاورپوینت درس سیزدهم جغرافی (ایرانگردی)

الف)جاذبه های طبیعی دریاها، سواحل ،‌جنگل ها : سواحل دریای خزر یکی از مهم ترین قطب های جهانگردی ایران است . جلگه باریک و ممتد به طول 700 کیلومتر از آستارا تا گرگان،‌آب و هوای معتدل، آب دریا با املاح کم و عمق مناسب به این ناحیه را محل مساعدی برای شنا و تفریح و استراحت ساخته است. در ناحیه خزری جنگل های انبوه و پیوسته روی دامنه های البرز روییده است. مناطق ییلاقی و سرسبز کلاردشت ،تالاب انزلی ،دریاچه و لشت، ماسوله از دیدنی های این ناحیه هستند. ماسوله در منطقه کوهستانی استان گیلان حدود 30 آبادی کوچک و بزرگ را در بر دارد.

دانلود آنلاین شش سیگما ، مهندسی ارزش و مهندسی مجدد

کلمات کلیدی: شش سیگما ، مهندسی ارزش و مهندسی مجدد , شش سیگما , مهندسی ارزش , مهندسی مجدد , کیفیت ,مدیریت کیفیت فراگیر , شش سیگما ، مهندسی ارزش و مهندسی مجدد , تحقیق , پژوهش , مقاله , پروژه , دانلود تحقیق ,دانلود پژوهش , دانلود مقاله , دانلود پروژه

شش سیگما ، مهندسی ارزش و مهندسی مجدد

شرکتها و سازمانهای تجاری برای بقا در عرصه تجارت باید سودآور باشند و با ارائه خدمات و محصولات پاسخگوی نیازهای مشتریان خود بوده ودر عین حال با گسترش تجاری و صنعتی، ایجاد فرصتهای شغلی و پرداخت مالیات به جامعه و کشور خود خدمت نمایند. شرط اول سودآوری برای یک سازمان اینست که مشتریان به خرید و استفاده از محصول یا خدمت آن سازمان، علاقمند و مایل باشند. این علاقه و تمایل از تطابق نیازهای آنها با محصولات و خدمات ارائه شده سازمان نشأت می‌گیرد. هر مشتری دربارة محصول دریافتی، اعم از کالا یا خدمات، شرایط خاصی را در نظر دارد، در حقیقت می‌توان گفت مجموعه‌ای از شرایط هستند که نیاز وانتظار مشتری را شکل می‌دهند. چنانچه سازمان یا شرکتی بتواند پاسخگوی شرایط مورد نظر مشتری باشد، سازمانی موثر (effective) است که مسلماً در آینده با اقبالی بیشتر مواجه می‌شود در غیراینصورت سازمانی غیرموثر (Ineffective) بوده و چشم‌اندازی خطرناک را پیش رو دارد. توقع مشتری بسیار فراتر از پرداخت وجه و دریافت کالا یا خدمات است. رضایتمندی وی زمانی حاصل می شود که محصول یا خدمتی را که در قبال پرداخت وجه دریافت می‌نماید با مجموعه شرایط وی سازگار باشد. در این صورت است که مشتری ادعا می‌کند کالا یا خدمات دریافتی و از «کیفیت خوبی» برخوردار بوده است.

چنانچه سازمانی موفق به خلق چنین تصوری در مشتریان خود گردد مسلماً آینده‌ای روشن را پیش رو دارد و به همین منظور سازمانها و شرکتهای تجاری در سراسر دنیا سالهاست می‌کوشند تا سطح کیفیت محصول یا خدمات خود را هر چه بیشتر ارتقاء دهند. بنابراین درک مفهوم کیفیت و موضوعات مربوط به آن از قبیل مدیریت کیفیت
 (Quality Management)، مدیریت کیفیت فراگیر (Total Quality Management)، کنترل کیفیت (Quality Control)، تضمین کیفیت (Quality Assurance) و.. از نیازهای اساسی هر سازمان است.

فهرست مطالب:

فصل اول: مقدمه

بخش اول) مقدمه ................................................................................................. 2

-         کیفیت چیست؟ ................................................................................................ 3

-         مدیریت کیفیت فراگیر ..................................................................................... 7

-         اصول مدیریت کیفیت فراگیر .......................................................................... 8

-         متدولوژی تحقیق حاضر ................................................................................ 15

فصل دوم : شش سیگما

بخش اول) مقدمه ................................................................................................. 18

-         چرا شش سیگما؟............................................................................................. 18

-         پدیده شش سیگما............................................................................................ 21

بخش دوم) تاریخچه............................................................................................. 25

-         تاریخچه........................................................................................................... 25

-         بیل اسمیت پدر شش سیگما............................................................................. 29

بخش سوم) شش سیگما چیست؟........................................................................ 33

-         لزوم اجرای شش سیگما................................................................................. 33

-         شش سیگما: فلسفه، ابزار یا استراتژی؟.......................................................... 37

-         اهداف نهایی شش سیگما................................................................................. 38

-         برخی فوائد اجرای شش سیگما....................................................................... 39

-         برخی فوائد مدیریتی شش سیگما.................................................................... 42

بخش چهارم) روند اجرائی شش سیگما.............................................................. 44

-         اجرای استراتژیک شش سیگما........................................................................ 45

-         اجرای تاکتیکی شش سیگما............................................................................. 48

-         DMAIC چیست؟............................................................................................. 50

-         فاز اول: تعریف................................................................................................ 50

-         فاز دوم: اندازه گیری...................................................................................... 54

-         فاز سوم: تحلیل............................................................................................... 56

-         فاز چهارم: بهبود............................................................................................. 59

-         فاز پنجم: کنترل............................................................................................... 60

-         سایر موارد...................................................................................................... 62

-         DMADV چیست؟........................................................................................... 65

-         اشکال مختلف اجرای شش سیگما................................................................... 68

بخش پنجم) مبانی آماری شش سیگما................................................................ 72

-         مقدمه............................................................................................................... 72

-         توزیع نرمال..................................................................................................... 75

-         توزیع نرمال استاندارد.................................................................................... 76

-         توزیع نرمال در حالت کلی............................................................................... 78

-         محاسبة سطح سیگما....................................................................................... 83

بخش ششم) سخت افزار و نرم افزار شش سیگما............................................. 88

-         سخت افزار شش سیگما.................................................................................. 88

1)     ابزارهای مقدماتی و سازماندهی اطلاعات....................................................... 89

2)     ابزار جمع آوری اطلاعات................................................................................ 94

3)     ابزارهای تحلیل داده ها و فرایندها.................................................................. 101

4)     ابزارهای تحلیل آماری.................................................................................... 113

-         نرم افزار شش سیگما..................................................................................... 115

بخش هفتم) تعلیم و آموزش شش سیگما.......................................................... 126

-         چه کسانی؟ چه تعلیماتی؟................................................................................ 127

-         یاد‌گیری سایر مهارتها..................................................................................... 132

بخش هشتم) ساختار سازمانی شش سیگما...................................................... 136

-         کمربند سیاه..................................................................................................... 136

-         کمربند سیاه ارشد........................................................................................... 137

-         حامی یا قهرمان............................................................................................... 138

-         کمربند سبز...................................................................................................... 140

-         رهبری اجرائی................................................................................................. 141

-         صاحبان فرایند................................................................................................ 142

بخش نهم) شش سیگما و سایز سازمانی........................................................... 143

-         محور مدیریت.................................................................................................. 144

-         محور کارکنان................................................................................................. 148

بخش دهم) علل عملکرد موفق شش سیگما......................................................... 150

-         علت اول: مشتری گرائی.................................................................................. 151

-         علت دوم: اصلاح عملکرد مدیریت.................................................................... 151

دانلود آنلاین پاورپوینت مبحث زنان و حقوق زن در اسلام

کلمات کلیدی : پاورپوینت مبحث زنان و حقوق زن در اسلام , پاورپونت مبحث زنان و حقوق زن در اسلام , حقوق زنان , پاورپونت حقوق زنان , حقوق زنان در اسلام , مبحث زنان , پاورپونت مبحث زنان و حقوق زن در اسلام , دانلود پاورپونت مبحث زنان و حقوق زن در اسلام , دانلود پاورپونت , پاورپونت

2 تفکیک مفهوم و مصداق 3عام بودن قانون 4 با1 تفاوت مبنا و حکمت زخوانی ارزش ها 5 نگاه سیستمی 6 رابطه حق وتکلیف با اخلاق 7 جلوگیری از وقوع در دام تحجر و تجدد

پاورپوینت مبحث زنان و حقوق زن در اسلام

ریشه های اخلاق کهن جنسی: —اعتقاد به پلیدی ذاتی روابط جنسی —مالکیت مرد بر زن —اطمینان یابی مرد از پدری خویش —وابستگی اقتصادی زن به مرد —احساس بد زن نسبت به خود در ایام خاص زنان —مجازاتهای شدید زن توسط مرد —حسادت مرد

دانلود آنلاین پاورپونت مردان مبارز و زنان قهرمان و ادیان الهی

کلمات کلیدی  : پاورپونت مردان مبارز و زنان قهرمان و ادیان الهی , پاورپونت مردان مبارز و زنان قهرمان و ادیان الهی , ادیان الهی ,پاورپونت مردان مبارز , زنان قهرمان , دانلود پاورپونت مردان مبارز و زنان قهرمان و ادیان الهی , دانلود پاورپونت , پاورپونت

انسانها همواره در طول تاریخ با اقرار به وحدانیت خداوند زندگی کرده اند ادیان و مکاتب الهی مبنای پرستش خداوند تولید مکاتب گوناگون مبنای پرستش شیطان و چه جان ها که برای احیای دین خداوند در عین مظلومیت به لب نیامده !

پاورپونت مردان مبارز و زنان قهرمان  و ادیان الهی

و تمام انبیا واولیای الهی آمده اند که بگویند خوب :

•بخورید ، بخوابید بنویسید ،گریه کنید ،  فکر کنید ، مشاوره و...

واجب ترین ، قربی ترین و مفیدترین کار برای نزدیکی به خدا ؟!

•سرداران شهید علمند  •اعلام الهدی و منارالتقی

( پرچم های هدایت و ستون های تقوی )

دانلود آنلاین پاورپونت تاریخچه ورزش شنا و شنا از دیدگاه اسلام

کلمات کلیدی : پاورپونت تاریخچه ورزش شنا و شنا از دیدگاه اسلام , پاورپونت تاریخچه ورزش شنا و شنا از دیدگاه اسلام , شنا ,تاریخچه شنا , شنا از دیدگاه اسلام , پاورپونت شنا

شنا مهارت یا ورزش شناور ماندن و حرکت، درون آب است شنا کردن به معنی حرکت انسان، حیوانات بدون هر گونه کمک خارجی درون آب می‌باشد آموختن شنا، علاوه بر تقویت جسم، در مواقع اضطراری و افتادن ناگهانی درون آب، زندگی انسان را نجات خواهد داد بسیاری از حیوانات، هنگام تولد و به طور غریزی، قادر به شنا کردن هستند؛ اما انسان باید شنا کردن را یاد بگیرد

پاورپونت تاریخچه ورزش شنا و شنا از دیدگاه اسلام

یادگیرندگان شنا، تمرین‌های خود را اغلب در استخرهای کم عمق و کناره دریاها شروع می‌کنند. آنها ابتدا شناور ماندن روی آب و سپس حرکت‌های پا را می‌آموزند و در پایان حرکت‌های دست را نیز یاد خواهند گرفت. برای شنا کردن آسان و روان، شناگران در مفاصل اصلی شان، به انعطاف‌پذیری مطلوبی نیاز دارند.

شناگران تازه کار باید چگونگی حرکت‌های هماهنگ دست با نفس کشیدن را تمرین کنند. شناگران، معمولاً یک یا چند شنا می‌آموزند.

دانلود وندافزایی به ستاکهای سادة فعلی در زبان فارسی نوشتاری و گفتاری معیار

وندافزایی به ستاکهای سادة فعلی در زبان فارسی نوشتاری و گفتاری معیار (طبق نظریة حاکمیت و مرجع گزینی)

وندافزایی به ستاکهای سادة فعلی در زبان فارسی نوشتاری و گفتاری معیار (طبق نظریة حاکمیت و مرجع گزینی)

چکیده

به منظور بیان و توصیف مفاهیم و حفظ و غنای زبان می توان با استفاده از فرایند وندافزایی اقدام به واژه سازی و واژه پردازی کرد. این پژوهش بر آن است تا انواع وندها و ستاکهای سادة فعلی را که طی وندافزایی در گونه های مختلف زبان فارسی معیار از آنها استفاده می شود، تعیین نماید. علاوه بر آن ویژگیهای انواع مختلف وندافزایی به همراه تغییرات حاصل از این فرایند درهر یک از بخشهای نظام زبان بررسی خواهد شد. عواملی که مانع انواع وندافزایی می شوند، مطالعه خواهند شد و به تفاوت دو گونة نوشتاری و گفتاری زبان فارسی معیار که در نتیجة اعمال وندافزایی مشاهده می شوند، اشاره می شود. با توجه به نظریة حاکمیت و مرجع گزینی و طبق نتایج به دست آمده از بررسی داده های پیکره، در زبان فارسی معیار که دارای دو نوع وندافزایی آشکار و غیرآشکار است، از 49 پیشوند و پسوند تصریفی و اشتقاقی و 352 ستاک سادة فعلی طی وندافزایی تصریفی و اشتقاقی استفاده می شود. ستاکهای سادة فعلی، حاصل اتصال پسوند تصریفی زمان به ریشة انتزاعی فعل هستند. ریشة فعل، در هستة گروه فعلی و عناصر تصریفی فعل در هستة گروه تصریفی قرار دارند و وندهای اشتقاقی نیز دارای هیچ سطحی در سلسله مراتب ایکس تیره نیستند. در وندافزایی  به ستاک فعل گذر از وندافزایی غیر آشکار تصریفی الزامی است. هر یک از انواع وندافزایی شامل ویژگیهای آوایی، معنایی، ساختواژی و نحوی خاصی است و در نتیجة اعمال آن تغییراتی در بخشهای نظام زبان به وجود می آید. علاوه بر آن، گاه عواملی دستوری و غیردستوری مانع این فرایند می شوند. همچنین در نتیجة وندافزایی تغییراتی در گونه های مختلف زبان مشاهده می شود. نوع ستاک، نوع وندها، تعداد وند و بر چسب گونه ای (نوشتاری و گفتاری) وندها و ستاکها در وندافزایی حائز اهمیت است.

کلید واژه ها: وند، وندافزایی، ستاک سادة فعلی، نظریة حاکمیت و مرجع گزینی، زبان فارسی نوشتاری و گفتاری معیار

فهرست مطالب:

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1-        پیش گفتار.......................................................................................................................... 2

1-2-        تعریف موضوع............................................................................................................... 3-2

1-3-        ضرورت و سابقة پژوهش............................................................................................ 4-3

1-4-        هدفهای پژوهش................................................................................................................ 4

1-5-        پرسشهای اصلی پژوهش................................................................................................. 4

1-6-         فرضیه ها........................................................................................................................ 5-4

1-7-        روش انجام پژوهش.......................................................................................................... 5

1-8-        چارچوب نظری.................................................................................................................. 5

1-8-1- نظریة حاکمیت و مرجع گزینی............................................................. 9-6

     1-8-1-1- نظریة ایکس تیره............................................................................ 10

        1-8-1-1-1- برخی از مزایای نحو ایکس تیره....................................... 10

        1-8-1-1-2- قواعد نظریة ایکس تیره............................................. 12-10

1-8-2- گروه تصریفی......................................................................................... 19-10

1-9-        تعریف اصطلاحات.......................................................................................................... 19

1-9-1- وند.................................................................................................................... 20

1-9-2- وند افزایی....................................................................................................... 20

1-9-3- ستاک فعلی.................................................................................................... 20

1-9-4- زبان فارسی معیار......................................................................................... 20

ده

       1-9-4-1- زبان فارسی نوشتاری معیار....................................................... 20

       1-9-4-2- زبان فارسی گفتاری معیار......................................................... 21

1-10-    ساختار پژوهش...................................................................................................... 22-21

فصل دوم: پیشینة پژوهش

2-1- پیش گفتار........................................................................................................................... 24

2-2- تاریخ مباحث ساختواژی در غرب......................................................................... 25-24

    2-2-1- ساختواژه در مکتب ساختگرایی................................................................ 26-25

    2-2-2-ساختواژه در مکتب زایشی........................................................................... 27-26

        2-2-2-1- ساختواژه در نظریة حاکمیت و مرجع گزینی........................... 28-27

2-3- مطالعات زبانشناسان غیر ایرانی در زمینة ساختواژه................................................ 28

    2-3-1- چامسکی (1970)......................................................................................... 29-28

    2-3-2-هله (1973)..................................................................................................... 30-29

    2-3-3-لیبر (1980)..................................................................................................... 31-30

    2-3-4-ویلیامز (1981)........................................................................................................ 31

    2-3-5-کیپارسکی (1982)................................................................................................. 31

    2-3-6-سلکرک (1982).............................................................................................. 34-32

    2-3-7-بائر (1983)...................................................................................................... 35-34

    2-3-8-متیوس (1991).............................................................................................. 36-35

    2-3-9-کریستال (1992).................................................................................................... 36

    2-3-10-کاتامبا (1993).............................................................................................. 37-36

    2-3-11-کریستال (1997)................................................................................................. 37

یازده

2-4- مطالعات ایرانیان در زمینة ساختواژه............................................................................ 37

     2-4-1- پژوهشهای سنتی................................................................................................. 37

         2-4-1-1- ابن سینا (قرن چهارم).................................................................... 38-37

         2-4-1-2- شمس قیس رازی (قرن هفتم)............................................................ 38

         2-4-1-3- میرزاحبیب اصفهانی (اوایل قرن چهاردهم)...................................... 38

         2-4-1-4-  پنج استاد (1363)................................................................................. 38

         2-4-1-5- خانلری (1363)........................................................................................ 39

         2-4-1-6- انوری و گیوی (1363)........................................................................... 39

         2-4-1-7- خلیلی (1371)......................................................................................... 39

         2-4-1-8- نوبهار (1372)................................................................................... 40-39

         2-4-1-9- میرزایی (1372)...................................................................................... 40

         2-4-1-10- مقربی (1372)....................................................................................... 40

         2-4-1-11- شریعت (1375)............................................................................ 41-40

     2-4-2- پژوهشهای نوین.................................................................................................... 41

         2-4-2-1- پیرشفیعی (1361).................................................................................. 41

         2-4-2-2- فری (1370)............................................................................................. 42

         2-4-2-3- صادقی (72-1370)................................................................................ 42

         2-4-2-4- کشانی (1371)................................................................................ 43-42

         2-4-2-5- سامعی (1375)................................................................................ 44-43

         2-4-2-6- اسحاقی (1375)....................................................................................... 44

         2-4-2-7- طباطبایی (1376)........................................................................... 45-44

         2-4-2-8- هاجری (1377)....................................................................................... 45

دوازده

         2-4-2-9- مدرس خیابانی (1378)......................................................................... 45

         2-4-2-10- کمالی نفر (1378)....................................................................... 46-45

         2-4-2-11- قطره (1379)......................................................................................... 46

         2-4-2-12- کلباسی (1380)............................................................................ 47-46

         2-4-2-13- شریف (1381)...................................................................................... 47

         2-4-2-14- طباطبایی (1382)................................................................................ 47

2-5- معایب دستورهای سنتی................................................................................................. 48

2-6- اشتقاق در زبان عربی........................................................................................................ 48

2-7- اشتقاق در زبان فارسی از دیدگاه سنتی............................................................. 50-48

فصل سوم: فهرست افعال ساده و مشتقات

3-1- پیش گفتار........................................................................................................................... 52

3-2- واژه......................................................................................................................................... 52...........

           3-2-1-واژه از نظر آوایی.......................................................................................... 53

           3-2-2-واژه از نظر ساختواژی................................................................................. 53

           3-2-3- واژه از نظر معنایی..................................................................................... 53

3-3- انواع واژه از نظر ساخت درونی...................................................................................... 53

           3-3-1- واژة بسیط.................................................................................................... 53

           3-3-2-واژة غیربسیط............................................................................................... 54

               3-3-2-1-واژة مرکب.......................................................................................... 54

               3-3-2-2- واژة مشتق........................................................................................ 54

               3-3-2-3- واژة مشتق - مرکب  / مرکب – مشتق................................... 54

سیزده

3-4- تکواژ ..................................................................................................................................... 55

3-5- گونة تکواژ............................................................................................................................ 55

3-6- تکواژ گونه ........................................................................................................................... 55

3-7- انواع تکواژ در زبان فارسی............................................................................................... 56

           3-7-1- انواع تکواژ از لحاظ توزیع......................................................................... 56

               3-7-1-1-تکواژ آزاد............................................................................................ 57

               3-7-1-2- تکواژ وابسته..................................................................................... 57

           3-7-2-انواع تکواژ آزاد و وابسته از لحاظ معنایی............................................. 57

               3-7-2-1-تکواژ آزاد واژگانی (قاموسی)......................................................... 57

               3-7-2-2-تکواژ آزاد دستوری (نقشی).......................................................... 57

               3-7-2-3- تکواژ وابستة واژگانی..................................................................... 58

               3-7-2-4-تکواژ وابستة دستوری..................................................................... 58

           3-7-3-انواع تکواژهای وابستة دستوری از لحاظ نقش.................................... 58

               3-7-3-1- وندهای تصریفی..................................................................... 59-58

               3-7-3-2-وندهای اشتقاقی............................................................................... 59

               3-7-3-3- واژه بستها................................................................................. 60-59

                    3-7-3-3-1- واژه بستهای زبان فارسی........................................ 61-60

           3-7-4- انواع وندها از لحاظ جایگاه....................................................................... 61

               3-7-4-1- پیشوند............................................................................................... 61

               3-7-4-2-پسوند................................................................................................... 61

               3-7-4-3-میانوند......................................................................................... 62-61

               3-7-4-4-پیراوند................................................................................................. 62

چهارده

           3-7-5- انواع وند از لحاظ میزان زایایی............................................................... 62

               3-7-5-1- وندهای مرده.................................................................................... 62

               3-7-5-2- وندهای سترون................................................................................ 62

               3-7-5-3-وندهای زایا......................................................................................... 62

3-8- وندافزایی............................................................................................................................... 63

    3-8-1- وندافزایی تصریفی.................................................................................................. 63

    3-8-2- وندافزایی اشتقاقی.................................................................................................. 64

3-9- انواع فعل در زبان فارسی از لحاظ ساختمان.............................................................. 64

     3-9-1- افعال بسیط............................................................................................................ 65

     3-9-2- افعال غیربسیط..................................................................................................... 65

         3-9-2-1- افعال مرکب................................................................................................ 65

          3-9-3-2- افعال پیشوندی........................................................................................ 65

3-10- وند به چه افزوده می شود............................................................................................ 65

     3-10-1- ریشه...................................................................................................................... 65

     3-10-2- ستاک.................................................................................................................... 66

     3-10-3- پایه......................................................................................................................... 66

3-11- تفاوت ریشه و پایه........................................................................................................... 66

3-12- مبنای اشتقاق و تصریف........................................................................................ 67-66

3-13- ریشة فعل.......................................................................................................................... 67

3-14- نکاتی دربارة فهرست افعال ساده................................................................................ 68

   - فهرست افعال ساده

	پانزده

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- پیش گفتار........................................................................................................................ 125

4-2- وندافزایی در زبان فارسی معیار........................................................................ 126-125

    4-2-1- وندافزایی آشکار................................................................................................... 128

        4-2-1-1- پیشوندافزایی............................................................................................ 128

        4-2-1-2- پسوند افزایی............................................................................................ 128

    4-2-2-وندافزایی غیر آشکار................................................................................. 129-128

4-3-وندافزایی تصریفی و اشتقاقی در زبان فارسی معیار............................................... 129

      بخش اول: وندافزایی تصریفی

4-4- وندافزایی تصریفی در زبان فارسی معیار.................................................................. 131

    4-4-1- وندافزایی غیرآشکار تصریفی................................................................ 132-131

    4-4-2-وندافزایی آشکار تصریفی.................................................................................... 132

       4-4-2-1-پیشوند افزایی تصریفی............................................................................. 132

       4-4-2-2-پسوند افزایی تصریفی............................................................................... 133

4-5- وندهای تصریفی زبان فارسی معیار که به ستاکهای سادة فعلی می پیوندند. 133

     4-5-1-پیشوندهای تصریفی زبان فارسی معیار که به ستاکهای سادة فعلی 
می پیوندند.................................................................................................................................... 133

         4-5-1-1- /na-/ پیشوند تصریفی منفی ساز................................................... 134

         4-5-1-2- /be-/ پیشوند تصریفی وجه ساز..................................................... 135

         4-5-1-3- /mi-/ پیشوند تصریفی وجه ساز.................................................... 136

             4-5-1-3-1- استفاده از افعال کمکی برای بیان وجه.............................. 137

شانزده

         4-5-1-4- /mi-/ پیشوند تصریفی نمود ساز........................................ 138-137

      4-5-2- پسوندهای تصریفی زبان فارسی معیار که به ستاکهای سادة فعلی 
می پیوندند.................................................................................................................................... 138

         4-5-2-1- /-e/ پسوند تصریفی نمود ساز.......................................................... 139

         4-5-2-2-/-ân/ پسوند تصریفی سببی ساز.......................................... 142-140

         4-5-2-3-/-id/ پسوند تصریفی گذشته ساز......................................... 143-142

         4-5-2-4-پسوندهای تصریفی مطابقت...................................................... 145-143

4-6- پسوندهای تصریفی زبان فارسی که به پایه های غیرفعلی می پیوندند 146-145

    4-6-1- /-ân , -hâ/ پسوندهای تصریفی جمع ساز............................................. 146

    4-6-2-/-tar/  پسوند تصریفی صفت تفضیلی.......................................................... 146

    4-6-3-/-om/ پسوند تصریفی اعداد ......................................................................... 146

4-7- ستاکهای حال بدون صورت تصریفی.............................................................. 148-146

4-8- جدول وندهای تصریفی ستاکهای سادة فعلی......................................................... 148

4-9- تلفیق انواع وندافزایی تصریفی و ستاکهای سادة فعلی.............................. 149-148

4-10- ویژگیها و تغییرات حاصل از وندافزایی تصریفی.................................................. 149

     4-10-1- ویژگیهای آوایی وندافزایی تصریفی........................................................... 150

          4-10-1-1-تکواژ گونگی......................................................................................... 150

          4-10-1-2-توزیع تکمیلی...................................................................................... 150

          4-10-1-3-همگونی................................................................................................ 151

          4-10-1-4-درج همخوان....................................................................................... 151

          4-10-1-5- حذف.................................................................................................... 152

هفده

               4-10-1-5-1-حذف آخرین همخوان پسوند مطابقت........................... 152...........

               4-10-1-5-2-حذف بخشی از ستاک فعلی............................................. 152...........

               4-10-1-5-3-حذف همخوان میانجی....................................................... 152...........

               4-10-1-5-4-حذف واکة و همخوان ستاک............................................ 153...........

           4-10-1-6- تغییر همخوان.................................................................................. 153...........

                4-10-1-6-1- تغییر همخوان پسوند تصریفی مطابقت....................... 153

                4-10-1-6-2- تغییر همخوان ستاک....................................................... 153

          4-10-1-7- تغییر جایگاه تکیة ستاک............................................................... 153

      4-10-2-ویژگیهای معنایی وندافزایی تصریفی........................................................ 154

         4-10-2-1- معنی قاعده مند و پیش بینی پذیر.............................................. 154

         4-10-2-2-نشانداری معنایی....................................................................... 155-154

     4-10-3-ویژگیهای ساختواژی وندافزایی تصریفی.................................................... 155

          4-10-3-1- زایایی................................................................................................... 155

          4-10-3-2-نبودن خلاء اتفاقی.............................................................................. 156

          4-10-3-3-قاعده مندی......................................................................................... 157

          4-10-3-4-عدم قابلیت جایگزینی...................................................................... 157

          4-10-3-5-وند آرایی................................................................................... 158-157

          4-10-3-6- وندافزایی چندگانه............................................................................ 158

          4-10-3-7- همنشینی و جانشینی وندها............................................. 159-158

          4-10-3-8- افزایش تعداد مدخلهای واژگانی................................................... 159

       4-10-4- ویژگیهای نحوی وندافزایی تصریفی........................................................ 160

          4-10-4-1-وند به عنوان هستة نحوی و تراوش ویژگی آن ............. 162-160

هجده

          4-10-4-2-ساخت موضوعی...................................................................... 165-162

          4-10-4-3- هستة گروه فعلی.................................................................... 166-165

          4-10-4-4-عنصر تصریفی INFL.......................................................... 168-166

               4-10-4-4-1-اتصال وندهای زمان و مطابقت.......................................... 168

               4-10-4-4-2-اتصال پیشوند منفی ساز.......................................... 170-169

          4-10-4-5- وندهای تصریفی وجه ساز، نمود ساز و سببی ساز................. 170

          4-10-4-6- جایگاه افعال کمکی.......................................................................... 171

4-11- محدودیتهای وندافزایی تصریفی............................................................................... 171

    4-11-1- محدودیتهای آوایی.......................................................................................... 171

    4-11-2- محدودیتهای معنایی....................................................................................... 172

    4-11-3- محدودیتهای ساختواژی................................................................................. 172

         4-11-3-1- ممانعت.................................................................................................. 172

         4-11-3-2- نوع ستاک فعلی...................................................................... 173-172

    4-11-4- محدودیتهای نحوی.......................................................................................... 173

   بخش دوم: وندافزایی اشتقاقی

4-12- وندافزایی اشتقاقی در زبان فارسی معیار............................................................... 175

4-13- وندافزایی غیر آشکار اشتقاقی.................................................................................. 175

    4-13-1- تبدیل ستاک فعلی به اسم............................................................................ 176...........

        4-13-1-1- تبدیل ستاک حال به اسم................................................................. 176

        4-13-1-2-تبدیل ستاک گذشته به اسم............................................................. 176

    4-13-2- تبدیل اسم به ریشة فعلی.............................................................................. 176

    4-13-3-تبدیل فعل تصریف شده به پایة غیرفعلی.................................................. 177...........

نوزده

        4-13-3-1- تبدل فعل مضارع به اسم.................................................................. 177

        4-13-3-2- تبدیل فعل ماضی به اسم.................................................................. 178

        4-13-3-3- تبدیل فعل امر به مقولة غیر فعلی.................................................. 178...........

        4-13-3-4-تبدیل فعل نهی به مقولة غیر فعلی................................................. 178

    4-13-4-تبدیل صفت به اسم.............................................................................. 179-178

4-14- اهمیت وندافزایی غیر آشکار اشتقاقی........................................................ 180-179

4-15- پیشوندهای اشتقاقی زبان فارسی معیار که به ستاکهای سادة فعلی می پیوندند........... 180   

    4-15-1- پیشوند اشتقاقی نفی /na-, nâ-/................................................ 181-180

    4-15-2- پیشوندهای فعلی.................................................................................. 183-181

                - تفاوت فعلهای مرکب و پیشوندی............................................................. 183

                  تفاوت قیدها و پیشوندهای فعلی.............................................................. 183

       4-15-2-1- باز - /bâz-/......................................................................................... 184

       4-15-2-2- سر - /sar-/.......................................................................................... 184

       4-15-2-3- پیش - /piš-/...................................................................................... 184...........

       4-15-2-4- بر - /bar-/........................................................................................... 185

       4-15-2-5- در - /dar-/.......................................................................................... 185

       4-15-2-6- وا- /vâ-/................................................................................................ 185

       4-15-2-7- پس - /pas-/....................................................................................... 185

       4-15-2-8- فرا- /farâ-/.......................................................................................... 186

       4-15-2-9- فرو- /foru-/....................................................................................... 186

       4-15-2-10- ور - /var-/........................................................................................ 186

بیست

4-16- فهرست مشتقات حاصل از پیوند پیشوندهای فعلی با ستاکهای فعلی 188-186

4-17- جدول بسامدی پیشوندهای فعلی........................................................................... 188

4-18- پسوندهای اشتقاقی زبان فارسی معیار که به ستاکهای فعلی می پیوندند.. 189

     4-18-1- پسوندهای اشتقاقی ستاک حال................................................................. 189

         4-18-1-1- -َنده /-ande/....................................................................... 190-189

             4-18-1-1-1- ستاکهیا حال بدون پسوند /-ande/................... 191-190

        4-18-1-2- -ِش /-eš/............................................................................................ 191

        4-18-1-3- تکواژ صفر //..................................................................................... 191

        4-18-1-4- -ه، ـه /-e/............................................................................... 192-191

        4-18-1-5- -ان /-ân/....................................................... 192

        4-18-1-6- -ا /-â/ .......................................................... 192

        4-18-1-7- -َک /-ak/ .......................................................................................... 192

        4-18-1-8- مان /-mân/ ..................................................................................... 192

        4-18-1-9- -َند /-and/ ....................................................................................... 193

        4-18-1-10- ناک /-nâk/ ................................................................................... 193

        4-18-1-11- گار/-gâr/  ....................................................................................... 193

        4-18-1-12- - و /-u/............................................................................................. 193

        4-18-1-13- - انه /-âne/.................................................. 193

        4-18-1-14-  اک  /-âk/....................................................................................... 193

        4-18-1-15- - ون /-un/ .................................................................................... 194

        4-18-1-16- - ال /-âl/ ........................................................................................ 194

بیست و یک

        4-18-1-17- گاه  /-gâh/..................................................................................... 194

        4-18-1-18-چه /-če/............................................................................................ 194

        4-18-1-19—ار /-âr/ .......................................................................................... 194

   4-18-2- پسوندهای اشتقاقی ستاک گذشته............................................................... 194

       4-18-2-1- -َن /-an/.................................................................................... 195-194

       4-18-2-2- -ه، ـه /-e/............................................................................................ 195

           4-18-2-2-1- ستاکهای گذشته بدون پسوند اشتقاقی /-e/......... 196-195

       4-18-2-3-تکواژ صفر //-...................................................................................... 196

       4-18-2-4- -ار /-âr/ ............................................................................................... 196

       4-18-2-5-گار  /-gâr/............................................................................................. 196

       4-18-2-6-مان /-mân/........................................................................................... 197

4-19- ستاکهای حال بدون مشتق....................................................................................... 197

4-20- نکته ای دربارة پسوندهای /-i, -gar, -gâh, -kâr/....................... 198-197

4-21- جدول بسامدی پسوندهای ستاک حال...................................................... 199-198

4-22-جدول بسامدی پسوندهای ستاک گذشته.................................................. 200-199

4-23- تعداد وندهای اشتقاقی زبان فارسی که معیار که به ستاکهای  سادة فعلی 
می پیوندند.................................................................................................................................... 200

4-24- تعداد مشتقات وندهای اشتقاقی زبان فارسی معیار که به ستاکهای سادة فعلی می پیوندند    201

4-25- تلفیق انواع وندافزایی اشتقاقی و ستاکهای سادة فعلی..................................... 202

4-26- ویژگیها و تغییرات حاصل از وندافزایی اشتقاقی................................................. 202

بیست و دو

    4-26-1- ویژگیهای آوایی وندافزایی اشتقاقی............................................................. 203...........

            4-26-1-1-درج واکه............................................................................................ 204

        4-26-1-2-حذف واکه............................................................................................... 204

        4-26-1-3-تغییر جایگاه تکیه.................................................................................. 205

        4-26-1-4-هم آوایی....................................................................................... 206-205

    4-26-2-ویژگیهای معنایی وندافزایی اشتقاقی............................................................ 206

        4-26-2-1-تغییر معنا................................................................................................. 206

        4-26-2-2-هستة معنایی............................................................................... 207-206

        4-26-2-3-بی قاعدگی و پیش بینی ناپذیر بودن معنا..................................... 207

        4-26-2-4-چندمعنایی.............................................................................................. 207

        4-26-2-5- نشانداری معنایی....................................................................... 208-207

  4-26-3- ویژگیهای ساختواژی وندافزایی اشتقاقی....................................................... 208

        4-26-3-1- زایایی....................................................................................................... 208

            4-26-3-1-1- زایایی فرایند................................................................... 209-208

            4-26-3-1-2- زایایی وند................................................................................... 209

            4-26-3-1-3- زایایی بر حسب نوع پایه............................................. 210-209

       4-26-3-2- واژگانی شدگی........................................................................................ 210

       4-26-3-3-شفافیت و تیرگی.......................................................................... 211-210

       4-26-3-4-ممانعت............................................................................................ 212-211

       4-26-3-5-خلاء اتفاقی............................................................................................... 212

       4-26-3-6-بی قاعدگی................................................................................................ 213

بیست و سه

       4-26-3-7-انحصار.............................................................................................. 214-213

       4-26-3-8-قابلیت جایگزینی .................................................................................... 214

       4-26-3-9-وندافزایی چندگانه........................................................................ 216-215

       4-26-3-10-جانشینی وندها...................................................................................... 216

       4-26-3-11-وندآرایی....................................................................................... 217-216

   4-26-4- ویژگیهای نحوی وندافزایی اشتقاقی.............................................................. 218

       4-26-4-1-تعبیر مقولة پایه....................................................................................... 218

       4-26-4-2-وند به عنوان هستة نحوی و تراوش ویژگی آن................... 221-218

       4-26-4-3- جایگاه وند اشتقاقی............................................................................... 222

       4-26-4-4- چارچوب زیر مقوله ای وند...................................................... 223-222

       4-26-4-5- ساخت موضوعی..................................................................................... 223

4-27- محدودیتهای وندافزایی اشتقاقی.............................................................................. 224

     4-27-1- محدودیتهای دستوری................................................................................... 224

          4-27-1-1-محدودیتهای آوایی................................................................. 225-224

          4-27-1-2- محدودیتهای معنایی........................................................................ 225

                4-27-1-2-1-ابهام معنایی.......................................................................... 225

                4-27-1-2-2-نشانداری معنایی................................................................. 225

       4-27-1-3- محدودیتهای ساختواژی....................................................................... 225

            4-27-1-3-1-ممانعت......................................................................................... 226

            4-27-1-3-2-عدم تناسب گونه ای وند و ستاک فعلی............................. 226

            4-27-1-3-3-تعداد وندهای اشتقاقی.................................................. 227-226

            4-27-1-3-4-زایا نبودن وند............................................................................. 227

بیست و چهار

       4-27-1-4--محدودیتهای نحوی............................................................................... 227

            4-27-1-4-1-واژه بست..................................................................................... 227

            4-27-1-4-2-پسوند تصریفی مطابقت............................................................ 228

    4-27-2- محدودیتهای غیر دستوری............................................................................ 228

       4-27-2-1- محدودیتهای زیباشناختی................................................................... 228

فصل پنجم: یافته ها و پیامدها

5-1- پیش گفتار........................................................................................................................ 230

5-2- یافته های پژوهش.......................................................................................................... 230

   5-2-1- زبان فارسی معیار از چه وندها و ستاکهای سادة فعلی در وند افزایی استفاده می کند؟    232-230

    5-2-2-ویژگیهای انواع مختلف وندافزایی چیست؟................................................... 232

     5-2-3- تغییرات حاصل از انواع وندافزایی چیست؟............................................... 232

    5-2-4-وندافزایی تابع چه محدودیتهایی است؟......................................................... 232

    5-2-5-چه تفاوتهایی در نتیجة وندافزایی در گونه های مختلف زبان فارسی معیار دیده می شود؟ 234-233

5-3- پیامدهای نظری و کاربردی پژوهش.......................................................................... 234

   5-3-1-وندهای تصریفی...................................................................................................... 235

   5-3-2- وندهای اشتقاقی........................................................................................ 236-235

   5-3-3- ستاکها........................................................................................................... 237-236

    5-3-4- فرایندها...................................................................................................... 238-237

5-4- پیشنهادهایی برای پژوهشهای بیشتر........................................................................ 238

بیست و پنج

- واژه نامه

    واژه نامة فارسی – انگلیسی................................................................................... 248-240

    واژه نامهٴ انگلیسی – فارسی............................................................................... 257-249

- کتابنامه

   - کتابنامة فارسی........................................................................................................ 263-259

    - کتابنامة انگلیسی.................................................................................................... 265-264

 چکیدة انگلیسی.............................................................................................................. 267-265

- پیوست

    پیوست 1: افعال سادة پربسامد

    پیوست 2: ریشه های فعلی با دو ستاک گذشته

    پیوست 3: صورتهای سببی

    پیوست 4: ستاکهای گونة گفتاری

    پیوست 5: اسامی خاص مشتق

دانلود آنلاین پژوهش مقایسه ای خمریات ابونواس با منوچهری و حافظ

کلمات کلیدی : پژوهش مقایسه ای خمریات ابونواس با منوچهری و حافظ , پژوهش , مقایسه‌ , خمریات ابونواس , منوچهری ,حافظ , تحقیق , پژوهش , مقاله , پروژه , پایان نامه , دانلود تحقیق , دانلود پژوهش , دانلود مقاله , دانلود پروژه , دانلود پایان نامه

پژوهش مقایسه ای خمریات ابونواس با منوچهری و حافظ

فهرست مطالب:

فصل اول: زندگینامه سه شاعر ........................................................................... 1

-ابونواس........................................................................................... 2

-منوچهری........................................................................................ 6

-حافظ............................................................................................... 8

-پی نوشت فصل اول....................................................................... 12

فصل دوم: باده و اساطیر مربوط به پیدایش آن ............................................... 13

-باده در لغت.................................................................................... 14

-اساطیر مربوط به پیدایش باده....................................................... 15

-پی نوشت فصل دوم...................................................................... 26

فصل سوم: پیشینه ی خمریه سرایی در میان اعراب و ایرانیان......................... 27

-تعریف خمریات.............................................................................. 28

-خمر در شعر جاهلی...................................................................... 28

شاعران جاهلی که به شراب نوشیدن تفاخر می کردند .................. 28

شاعران جاهلی که تا حدودی شراب را وصف می کردند .............. 30

-خمریات در دوره اسلامی(زمان پیامبر و خلفای راشدین)............. 35

-خمریات در دوره اموی................................................................. 36

-وصف باده در اوستا..................................................................... 37

-خمریات در ایران بعد از اسلام...................................................... 39

-خمریات غیر عرفانی....................................................................... 40

-خمریات عرفانی.............................................................................. 43

-مناسبت اصطلاحات خمری با حالت بیخودی، فناورسیدن به وحدت.... 44

-مناسبت اصطلاحات خمری با پخته شدن عارف............................ 46

-مناسبت اصطلاحات خمری با فقر.................................................. 46

-مناسبت اصطلاحات خمری با افشای راز...................................... 47

-مناسبت اصطلاحات خمری با عقل ستیزی.................................... 48

-مناسبت اصطلاحات خمری با غم زدایی........................................ 49

-مناسبت اصطلاحات خمری در مبارزه با ریا کاری....................... 49

-پی نوست فصل سوم..................................................................... 51

فصل چهارم: ریخت و شکل خمریات ابونراس، منوچهری و حافظ.................... 54

-شکل خمریات ابونراس.................................................................. 55

-گرد کردن معانی خمری در یک قصیده واحد................................ 55

-ارتباط معنایی یا وحدت فنی در محور عمودی قصاید.................. 57

-عمیق کردن معانی خمری.............................................................. 57

-مبارزه با سنت های جاهلی اعراب................................................. 59

-داستان پردازی خمری................................................................... 61

-غالب بودن صورت بر محتوا......................................................... 62

-بکار بردن لغات فارسی.................................................................. 64

-بیان عقاید شعوبی.......................................................................... 65

-خمریات منوچهری......................................................................... 66

-ارتباط معنایی یا وحدت فنی در محور عمودی شعر..................... 67

-داستان پردازی.............................................................................. 68

-دوری و بیزاری منوچهری از سنت های جاهلی........................... 70

-غالب بودن صورت بر محتوا......................................................... 70

-خمریات حافظ................................................................................ 71

-پی نوشت فصل چهارم.................................................................. 72

فصل پنجم: مقایسه مضامین خمری ابونواس، منوچهری و حافظ..................... 73

-وصف شراب.................................................................................. 74

-اسامی مشترک............................................................................... 74

-اسامی غیر مشترک........................................................................ 78

-نام هایی که ابونواس برای شراب آورده است.............................. 78

-نام هایی که منوچهری برای شراب آورده است........................... 93

-نام هایی که حافظ برای شراب آورده است.................................. 94

-وصف کیفیت و چگونه نوشیدن شراب.......................................... 99

-وصف قدمت شراب........................................................................ 99

-وصف رنگ شراب ....................................................................... 101

-بوی شراب.................................................................................... 103

-وصف مزه شراب......................................................................... 105

-روشنی شراب............................................................................... 107

-تشبیه شراب به آفتاب................................................................... 108

-تشبیه شراب به چراغ.................................................................... 109

-تشبیه شراب به آتش..................................................................... 109

-تشبیه شراب به شمشیر................................................................ 109

-تشبیه شراب به صبح.................................................................... 110

-شراب خام یا پخته........................................................................ 111

-حباب های شراب.......................................................................... 112

-وصف شراب صاف...................................................................... 113

-تشبیه شراب به اشک.................................................................... 114

-تشبیه شراب به جان..................................................................... 114

-شرایط و چگونگی نوشیدن شراب................................................ 116

-شراب خواری در شب و صبح .................................................... 117

-نوشیدن شراب در فصل بهار....................................................... 119

-شراب نوشیدن در جشن ها واعیاد............................................... 121

- واکنش حکومت ها به شراب نوشی............................................. 124

-جرعه افشاندن بر خاک ................................................................ 128

-به یاد کسی شراب نوشیدن ......................................................... 131

-بانگ نوشانوش............................................................................. 132

-نوشیدن سه جام پیاپی.................................................................. 134

-نوشیدن چهار جام بر اساس چهار طبع....................................... 134

-رطل گران گرفتن.......................................................................... 135

-وصف تاثیر بر نوشنده................................................................. 137

-شراب باعث زدودن غم از نوشنده میشود................................... 137

-شراب قدرت تشخیص نیروی عقل نوشنده را زایل میکند............ 138

-شراب به نوشنده شادی می بخشد............................................... 139

-شراب به جان قوت و نیرو می بخشد........................................... 139

-شراب به نوشنده شجاعت می‌بخشد............................................. 140

-شراب باعث آشکار شدن اسرار نوشنده میشود.......................... 140

-شراب باعث دوری از بخل میشود................................................ 140

-شراب باعث بی خوابی میشود...................................................... 141

-در صورت شراب خوردن زیاد انسان قادر به راه رفتن نیست و باید برای حرکت بر روی شکم بخزد........................................................................................................ 141

-شراب باعث ضعف و سردرد میشود........................................... 142

-شراب باعث میشود نوشنده عرق کرده و چشم ها و گونه هایش به سرخی گرایند    143

-شراب باعث عبوس شدن نوشنده میشود .................................... 144

-وصف آلات شراب نوشی............................................................. 145

-نام آلات پرورش و نوشیدن شراب.............................................. 146

-نام های همسان............................................................................ 146

-نام های غیر همسان..................................................................... 148

-توجه به اساطیر در مورد آفرینش جام ها .................................. 152

-وصف ظروف با اشکال مختلف..................................................... 153

-مانند کردن ظروف شراب به پرندگان.......................................... 154

-جام های منقش............................................................................. 154

-مانند کردن ظرف شراب به چراغ................................................. 155

-مانند کردن ظرف شراب به خوشه پروین.................................... 156

-مانند کردن ظرف شراب به نمازگزار........................................... 156

-وصف خم شراب.......................................................................... 159

-وصف مجلس شراب..................................................................... 161

-وصف ساقی.................................................................................. 162

-نحوه آرایش ساقی........................................................................ 163

-لذت بردن از چشم ساقی.............................................................. 168

-لذت بردن از لب های ساقی.......................................................... 168

-لذت بردن از گونه های ساقی....................................................... 169

-لذت بردن از آب دهان ساقی........................................................ 170

-پیر می فروش............................................................................... 171

-تشخیص........................................................................................ 174

-لذت بردن همه حواس .................................................................. 174

-لذت گرایی..................................................................................... 175

-امیدواری به بخشش خداوند......................................................... 176

-گوش ندادن به نصیحت ناصحان.................................................. 176

-دفن شدن در زیر تاک انگور و یا شسته شدن با باده.................. 177

-استفاده از طنز برای رسوایی زاهدان........................................... 178

-مبارزه با رذیلت های اخلاقی........................................................ 179

-تاثیر فلسفه و عفان بر خمریات ابونواس و حافظ......................... 181

-فرجامین سخن.............................................................................. 184

-همانندی ها از لحاظ توصیفات...................................................... 186

-همانندی ها از لحاظ فکری............................................................ 188

-تفاوت ها از جهت توصیفات.......................................................... 188

-تفاوت ها از جهت فکری................................................................ 188

-پی نوشت فصل پنجم ................................................................... 190

-کتابنامه ........................................................................................ 192

-پیوست شماره 1........................................................................... 198

-پیوست شماره 2........................................................................... 246

دانلود آنلاین شبکه قواعد واجی در گویش لری اندیمشک

برچسب ها : شبکه قواعد واجی در گویش لری اندیمشک , پایان نامه , شبکه قواعد واجی , گویش لری اندیمشک

شبکه قواعد واجی در گویش لری اندیمشک

1-1 درآمد

امروزه مطالعات زبان­شناختی در گوشه گوشه جهان جایگاه برجسته‌ای را به خود اختصاص داده است و در این میان بررسی‌های واج­شناختی از دیدگاه مختلف نظری مطرح گردیده است. نظریه‌های واج‌شناسی موجود در حوزه زبان­شناسی نظری به عنوان مدل‌هایی آرمانی زمانی می‌توانند ادعای خود را به اثبات برسانند که براساس داده‌های برگرفته از زبان‌های طبیعی قابل سنجش باشند. برای نیل به این هدف ناگفته پیداست که بایستی شواهدی از نظام آوایی زبان‌های طبیعی ارائه کرد و با اتکا به این شواهد صحت و سقم این نظریه‌ها را محک زد. گونه‌ی زبانی که در این پژوهش به عنوان یک زبان طبیعی و زنده مورد بررسی قرار می‌گیرد گویش لری اندیمشکی است. مطالعه‌ی نظام واجی این گویش براساس نظریه واج­شناسی جزءمستقل صورت می‌گیرد.

1-2- بیان مسئله

زبان پدیده‌ای پویا و در حال تغییر است. گویش لری نیز که یکی از گویش‌های زبان‌های جنوب غربی ایران می‌باشد از این قاعده مستثنی نیست. گویش لری خود به زیر مجموعه‌هایی تقسیم می­شود که هر کدام با گونه‌های دیگر تفاوت‌هایی دارد. به دلیل همین تفاوت‌های گویشی پژوهش­گر مطالعه­ی خود را به گویش لری شهر اندیمشک محدود کرده است. حتی در شهر اندیمشک نیز گویش سخنگویان هر طایفه با طایفه دیگر تفاوت‌های آوایی اندکی دارد که در این تحقیق از آن‌ها چشم پوشی شده است، زیرا در غیر این صورت می‌بایست این تحقیق در مورد یک طایفه مشخصی انجام می‌گرفت و حیطه‌ی مطالعه محدودتر می‌شد. در رابطه با گویش لری به طور کلی تاکنون پژوهش‌های زبانی اندکی انجام گرفته است و بر روی گویش لری اندیمشک تا آنجا که نگارنده تحقیق کرده است کار زبان­شناختی صورت نگرفته است.

در این پایان­نامه سعی بر آن است که نظام آوایی گویش لری اندیمشک براساس نظریه‌ی واج­شناسی جزءمستقل مورد بررسی قرار گیرد و پس از تعیین همخوان‌ها و مصوت‌ها براساس آواشناسی نوین به توصیف تک تک اصوات گفتاری این گویش بپردازیم. توصیف همخوان‌های گویش از نظر جایگاه تولید، شیوه‌ی تولید و واک‌داری و توصیف واکه‌ها براساس آن بخش از زبان که در امر تولید واکه دخیل است، ارتفاع زبان و گردی لب‌ها صورت می‌گیرد. همچنین ساخت هجایی و خوشه‌های آغازی و پایانی مورد بررسی قرار می‌گیرند و چگونگی توزیع همخوان‌ها در هجا مورد بررسی قرار گرفته و مشخص می‌شود که آیا همخوان‌ها در هجا دارای توزیع کامل هستند یا ناقص. در آخر به فرایندهای آوایی موجود که صورت واجی را به صورت آوایی تبدیل می‌کنند، پرداخته می‌شود.

1-3 هدف و اهمیت موضوع

باتوجه به این که لهجه‌ها و گویش‌های یک سرزمین نشانگر غنای فرهنگی آن سرزمین است و هر گویش به نوبه خود دارای گونه‌های مختلفی است، جمع‌آوری این گویش‌ها و پرداختن به مباحث مختلف زبان‌شناختی مرتبط با آنها در شناساندن این گونه‌های زبانی به نسل‌های بعدی و محققان کمک می‌کند. پس وظیفه ماست که با برسی زبان‌ها و گویش‌های مختلف سرزمین ایران به غنای فرهنگی و فراهم آوردن زمینه برای مطالعه پژوهش­گران بعدی کمک نماییم. متاسفانه، بر روی لهجه‌های محلی موجود در کشور تحقیقات اندکی صورت گرفته است در حالی که با انجام تحقیق، تتبع، و ثبت لهجه‌های محلی و گردآوری آنها می‌توان فرهنگ جامع و کاملی برای زبان فارسی تهیه کرد و بسیاری از نکات باریک و مبهم موجود در زبان شناسی ایرانی را روشن ساخت، واژه‌های کهن موجود در متون ادب فارسی که به فارسی دری نرسیده‌اند را شناخت، و از چگونگی تغییرات آوایی صرفی نحوی و معنایی واژگانی که در اثر گذشت زمان در مناطق مختلف ایران ایجاد می‌شود آگاه شد و به بازیافت واژه‌های فنا شده فارسی کمک کرد.

ثبت گویش‌ها و لهجه‌های ایرانی در مطالعات رده شناختی زبان نیز مفید واقع می‌شود زیرا از این طریق می‌توان به طبقه‌بندی گویش‌ها پرداخت و به روابط موجود بین گویش‌های مختلف پی برد.

شناخت آداب و رسوم، فرهنگ و باورها و اوضاع اجتماعی مناطق مختلف ایران، ایجاد زمینه مناسب برای انجام مطالعات تاریخی- تطبیقی و بازسازی صورت‌های کهن از اهداف دیگر این گونه بررسی‌هاست. بنابراین در انجام این پژوهش اهداف زیر مدنظر قرار گرفته‌اند:

1- هدف نظری: این پژوهش بر آن است که با تکیه بر داده‌های یک گونه­ی زبانی ایرانی بار دیگر کفایت نظریه واج‌شناسی پسازایشی جزءمستقل را محک بزند.

2- هدف کاربردی: با نتایجی که از این پژوهش به دست می‌آید می‌توان مواد زبانی و شواهد واقعی از یک نظام زبان طبیعی را در دسترس محققان، دانشجویان، مؤسسات علمی، آموزشی و پژوهشی دست‌اندرکار زبان در ایران قرار داد تا به جای داده‌های گونه‌های زبانی غیر ایرانی هنگام تبیین نظریه‌های واج­شناسی، از داده‌های واقعی و زنده گونه‌های ایرانی بدین منظور استفاده گردد. این پژوهش همچنین می‌تواند در تهیه‌ی اطلس گویش شناسی مورد استفاده قرار گیرد.

3- هدف توصیفی- فرهنگی: با انجام این پژوهش گوشه‌ای از میراث زبانی ایران ضبط و توصیف می‌شود.

1-4 پرسش‌‌های پژوهش

در تدوین پژوهش حاضر، پرسش‌های کلی زیر به عنوان نقطه شروع مدنظر نگارنده بوده‌اند:

1- مجموعه آواهای گویش لری اندیمشک کدامند؟

2- از میان تجلیات آوایی لری گونه اندیمشک کدام موارد در سطح بازنمایی زیرین دارای نقش تمایزدهنده هستند؟

3- قواعد واجی گونه لری اندیمشک کدامند؟

4- نظام سلسله مراتبی قواعد واجی در لری اندیمشک کدام است؟

1-5 فرضیه‌های پژوهش

1- لری گونه اندیمشک در بخشی از نظام همخوانی و واکه‌ای خود بر فارسی معیار منطبق است، اما دسته‌ای از همخوان‌ها و واکه‌های خاص خود را نیز دارا می‌باشد، ضمن آن که برخی واکه‌ها و همخوان‌های فارسی در آن دیده نمی‌شود.

2- عناصر سطح بازنمایی زیرین در لری اندیمشک برخی با فارسی معیار یکسان و برخی ویژه‌ی‌ این گویش­اند. ازآن جمله‌اند: انفجاری ملازی بی­واک، انفجاری‌های نرم کامی واک‌دار و بی­واک، واکه‌های افراشته پیشین و پسین نرم، و واکه­ی مرکزی.

3- در گونه لری اندیمشک قواعد واجی از نوع همگونی، ناهمگونی، حذف، درج، و قلب به فراوانی در جمع واکه‌ها و همخوان‌ها و همین‌طور در محیط‌های میان همخوان و واکه قابل مشاهده‌اند.

4- در جمع قواعد لری گونه اندیمشک نظام سلسله مراتبی ویژه‌ای ناظر بر روابط برهم کنشی از نوع زمینه چین، زمینه برچین، عکس زمینه چین و عکس زمینه برچین برقرارند.

1-6 گستره­ی پژوهش

گستره پژوهش حاضر به دو بخش قابل تقسیم است: گستره‌ی جغرافیایی و گستره‌ی زبانی.

1-6-1 گستره­ی جغرافیایی

این شهر مرکز شهرستان اندیمشک در طول جغرافیایی 48 درجه و 21 دقیقه و عرض جغرافیایی 32 درجه و 27 دقیقه در ارتفاع 150 متری از سطح دریا واقع است. اندیمشک در 150 کیلومتری شمال غربی اهواز و در مسیر راه تهران- اهواز و همچنین در مسیر خط آهن جنوب (تهران- خرمشهر) قرار گرفته است(آمار نامه استان خوزستان، 1375). شهر اندیمشک در بخش جلگه‌ای و هموار استان خوزستان قرار گرفته، و از آب و هوایی گرم و خشک برخوردار است و یکی از شانزده شهرستان استان خوزستان است. شهرستان اندیمشک از شرق با دزفول، از جنوب با شوش، از غرب با آبدانان (استان ایلام) و از شمال با  پل‌دختر و خرم آباد (استان لرستان) همسایه است. شهرستان اندیمشک از دو بخش الوار گرمسیری مشتمل بر 3 دهستان به نامهای حسینیه، قیلاب و مازو، و بخش مرکزی مشتمل بر دهستان حومه تشکیل شده، و مجموعاً دارای 170 آبادی است. شهر اندیمشک، مرکز شهرستان و تنها شهر آن است (فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور، 1370).

این شهرستان در دامنه‌های جنوب باختری رشته کوه‌های زاگرس قرار گرفته است و بلندترین کوه‌های بخش شمالی آن مشتمل بر کوه سالن با ارتفاع 460، 2 متر، و کوه دار تا گیروه با ارتفاع 383، 2متر است. دو رودخانه کرخه و دز در دو سوی شهرستان اندیمشک جاریند. رود کرخه مرز باختری (15 کیلومتری) شهرستان اندیمشک را تشکیل می‌دهد. این رود که از کوه‌های الوند و گرو سرچشمه می‌گیرد، در ابتدا‌ی مسیر طولانی خود گاماساب، در لرستان سیمره، و در خوزستان کرخه نامیده می‌شود. شاخه‌ی مهم آن در اندیمشک، رود زال است. رود دز نیز که مرز خاوری شهرستان اندیمشک را تشکیل می‌دهد، از کوه‌های لرستان سرچشمه گرفته، پس از آبیاری نواحی خاوری اندیمشک و دزفول و پس از پیوستن آب شطیط به آن، در نقطه‌ای به نام بند قیر به کارون می‌ریزد.

1-6-2 گستره­ی زبانی

اگرچه نگارنده در این مقاله به بررسی آوایی گونه­ی لری شهر اندیمشک می‌پردازد، اما باید توجه داشت که تحقیق در مورد گویش لری بی آن که ذکری از لری گونه‌ی لرستان شود، پژوهشی ناتمام است، چرا که مردم لر زبان اندیمشک در اصل مهاجرانی هستند که اجداد آنها در سالیان گذشته از لرستان به آن جا مهاجرت نموده‌اند. لری یکی از زبان‌های شاخه­ی هند و اروپایی است که چهار میلیون گویش‌ور دارد (آنونبی، 2003). گستره­ی نژادی لران در مناطق جنوب غربی ایران و جنوب شرقی عراق می‌باشد. لرها شاخه‌ای از خانواده اقوام ایرانی (هندو اروپایی) هستند که این شاخه خود متشکل از چند زیرگروه پیوسته از ایلات یا قبایل و طوایف و... است، شناخته شده‌ترین این گروه‌ها عبارتند از: فیلی (feyli)، یا لر کوچک، بختیاری، بویراحمد، کهگیلویه و ممسنی (چهار گروه اخیر لر بزرگ را تشکیل می‌دهند). فیلی خود به دو شاخه­ی پیش کوه و پشت کوه تقسیم می‌شود، سرزمین تحت نظر لر بزرگ شامل استان‌های بختیاری، قسمت‌های بزرگی از خوزستان، اصفهان، فارس، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد بوده است. در زمان صفوی، سرزمین لر بزرگ به بخش‌های بختیاری، کهگیلویه و ممسنی تقسیم می‌شود. علاوه بر جمعیت اندکی (نزدیک به 80000) در جنوب غربی عراق، لرها در چندین استان ایران پراکنده‌اند. بیشترین تمرکز لرها در استان لرستان، خوزستان، چهارمحال و بختیاری، بویراحمد و کهگیلویه می‌باشد، جمعیت قابل توجهی از لرها همچنین در استان‌های مجاور، یعنی ایلام، اصفهان و فارس زندگی می‌کنند.

1-6-2-1 گویش‌های مختلف زبان لری

گونه‌ی لری یکی از گویش‌های زبان‌های ایرانی جنوب غربی است (ارانسکی، 1378: 163). به طور سنتی گونه‌های لری تحت عنوان یک زبان واحد طبقه بندی شده است، گرچه در این مورد نظرات مختلفی وجود دارد و برخی پژوهش­گران با نگرشی محافظه‌کارانه در قیاس با اکثریت فارس زبان ایران بیان داشته‌اند که لری فقط یک «لهجه» از فارسی است، از جهتی دیگر نیز شمار فزاینده‌ای از پژوهش­گران می‌کوشند لری را بیش از یک زبان معرفی کنند(آنونبی، 2003). گرچه لرها از نظر زبانی آشکارا با فارسی مرتبط هستند، کارشناسان در این باره اختلاف نظر دارند که لری از فارسی باستان یا از فارسی میانه منشعب شده است. سر هنری راولینسون نخستین کسی است که به طور دقیق از رابطه‌ی بین زبان لری با زبان فارسی باستان پرده برداشت و بدین‌سان متوجه‌ی پیوستگی قومی بین پارسیان باستان و لرها شد. او معتقد است که لری از فارسی قدیم گرفته شده است که با پهلوی ساسانی تجانس دارد، اما از جهاتی نیز با آن متفاوت است(راولینسون،1362: 155). برخی نیز لری را به جهت شباهت به زبان پارسی میانه که زبان پارتیان و ساسانیان بوده است، شاخه‌ای از زبان فارسی دانسته‌اند (امان­اللهی بهاروند، 1370: 40). ایزدپناه معتقد است که زبان لری از زبان فارسی کهن برگرفته است (ایزدپناه،1376، ج 1 :4 ). تکستون بر این باور است که زبان لری نزدیک به هزار سال پیش یا کمتر از زبان فارسی منشعب شده است (تکستون، نقل از امان­اللهی بهاروند،1370 : 53). امان‌اللهی تقسیم بندی دیگری از زبان لری ارائه می‌دهد. او لری را به دو شاخه «باختری» و «خاوری» تقسیم می‌کند. گویش لری باختری شامل لرنشینان نهاوند، بروجرد، ملایر، تویسرکان، لرستان و برخی از نواحی استان‌های ایلام، و خوزستان است و لری خاوری، گویش مردمان ساکن استان‌های چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، فارس و بوشهر است (امان­اللهی بهاروند،1370 : 55). آنونبی (2003) بر این باور است که گونه­ی لری یک پیوستار زبانی مابین دو قطب فارسی و کردی هستند.

1-6-2-1 لرستان و تحولات تاریخی آن

لرستان از نظر باستان شناسی حائز اهمیت است چرا که از جمله سرزمین‌هایی است که انسان برای اولین بار در آن به اهلی کردن حیوانات و نباتات پرداخته و کشاورزی و یک‌جا نشینی را به عنوان لازمه پیدایش تمدن آغاز کرده است (امان­اللهی بهاروند،1370 : 25). اولین قومی که بر این پهنه حکومت کرده است، «عیلامی»ها بوده‌اند که تاریخ آن به اوایل هزاره چهارم پیش از میلاد باز می‌گردد. عیلامی‌ها از اقوام بومی ایران، آسیانیک‌ها، بوده‌اند و حوزه­ی تمدن آنها استان‌های لرستان، پشت کوه (ایلام)، خوزستان، بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و قسمت‌هایی از فارس را شامل می‌شده است. در همین دوره و هم‌زمان باعیلامی‌ها قوم دیگری به نام «کاسی»ها در این منطقه سکونت داشته‌اند که درباره‌ی نژادشان اختلاف نظر وجود دارد. عده‌ای آنان را بومیان اولیه لرستان می‌دانند و دیگران آنان را از اقوام آریایی که پیش از مادها و پارس‌ها به این منطقه مهاجرت کرده‌اند، می‌شمارند (خودگو، 1376: 83 ). لرد کرزن انگلیسی (کرزن، 1350، نقل از امان­اللهی بهاروند، 1370: 23) نیز درباره منشاء قومی لرها می‌نویسد:

«اکثریت نویسندگان بر این قول می‌باشند که ایشان از اصل و تبار آریایی و بنابراین ایرانی هستند و پیش از ورود تازیان و ترک‌ها و تاتارها در این سرزمین ساکن بوده‌اند».

 این منطقه در دوران ساسانی از لحاظ تقسیمات سیاسی جزو «پهله» محسوب می‌شده است که بعدها اعراب آن را «جبال» خواندند. از شهرهای معروف آن دوره شاپورخواست، خرم‌‌‌آباد امروزی است. راولینسون به این نکته اشاره دارد که سرزمین‌های لرنشین به دو بخش لر کوچک و لر بزرگ تقسیم می‌شود و مرز بین دو منطقه رود «دز» بوده است (راولینسون،1362: 28 ). در زمان شاه عباس «لر کوچک» به «لرستان» تغییر نام داد که شامل پشت‌کوه و پیش‌کوه می‌شد. از این زمان تا 1348 هـ .ش. یعنی دوره‌های صفوی، افشاری، زند، قاجار و پهلوی این سرزمین توسط والیان اداره شده است. در زمان قاجار، پشت کوه از لرستان جدا شد و نفوذ والیان کاهش یافت و در نهایت در 1350 ه.ش. با تصرف کل منطقه به دست نیروهای دولتی، «پیش‌کوه» به استان لرستان و «پشت‌کوه» به استان ایلام تبدیل شد. سرزمین تحت نظر لر بزرگ شامل استان‌های بختیاری، قسمت‌های بزرگی از خوزستان، اصفهان، فارس، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد بوده است. در زمان صفوی، سرزمین لر بزرگ به بخش‌های بختیاری، کهگیلویه و ممسنی تقسیم می‌شود. تسلط کردها بر مناطق لرنشین و مهاجرت‌هایی که به این سرزمین داشته‌اند و آمیزش آنها با لرها موجب شده است که عده‌ای به غلط لری را شاخه‌ای از کردی بدانند و برخی از شاخه‌های بزرگ لر، مانند ممسنی و بختیاری را کرد قلمداد کنند (امان­اللهی بهاروند، 1370: 38).

1-6-2-2 سابقه‌ی تاریخی شهر اندیمشک

بانی آن فردی به نام صالح محمد خان حاکم شوشتر و دزفول بوده است. وی در 1220 ه.ق. در نزدیکی شهر کهن لور و در 11 مایلی (تقریبا 18 کیلومتری) شمال غربی دزفول دژی را بنیاد نهاد که انضمام حومه­ی آن، صالح آباد نامیده شد. روستای صالح آباد که در نتیجه­ی اسکان برخی عشایر به تدریج شکل گرفت، درسال 1314 ه.ش. اندیمشک نامیده شد. توسعه‌ی اندیمشک به سبب ایجاد خط آهن در 1306 ه.ش. بوده است. همچنین در جنگ جهانی دوم، به موجب معاهده‌ای اندیمشک محل انتقال نفت برای روسیه بود، بدین صورت که برای کاستن از ترافیک راه آهن یک خط لوله نفت از آبادان تا اندیمشک ساخته شد تا نفت منتقل شده به واگن‌ها حمل شود. این روند تا احداث خط لوله‌ی تهران از مسیر کوهستان در 1334 ه.ش. ادامه یافت (ایرانیکا). اندیمشک در 1335 ه.ش. به عنوان مرکز بخش اندیمشک، و در 1359 به عنوان مرکز شهرستان اندیمشک انتخاب شد.

1-7 وجه تسمیه‌‌ی واژه­ی" لر"

وجه تسمیه یا خاستگاه اقوام نیز مانند دیگر پدیده‌های انسانی در گذر زمان دست‌خوش تغییراتی از جمله در نام خود می‌شوند، اما اولین اشاره به لرها را می‌توان در متون تاریخی و جغرافیایی قرن 4 ه.ق. در واژه‌های مثل «اللریه»، «لاریه»، «بلاد اللور»، و «لوریه» یافت. با این حال برای یافتن اولین اظهار نظرها پیرامون وجه تسمیه‌ی لر باید تا قرن هشتم پیش آمد. حمدالله مستوفی در تاریخ گزیده به این نکته اشاره می‌کند که:

 « به وجهی گویند وقوع این اسم بر آن قوم، از آن است که در ولایت مانرود دهی است که آن را «کرد» خوانند و در آن حدود، بندی که آن را به زبان لری «کول» خوانند و در آن بند، موضعی که آن را «لر» خوانند. چون اصل ایشان از آن موضع برخاسته‌اند، از آن سبب ایشان را لر خوانده‌اند. وجه دوم آن که به زبان لری کوه پر درخت را لر گویند، بکسرا «راء» به سبب ثقالت کسره‌ی لام را به ضمه بدل کردند و لر گفتند. وجه سیوم آن که شخصی که این طایفه از نسل اویند، لر نام داشته است" (مستوفی ،1363 : 37).

 ایزدپناه در این رابطه چنین می­نویسد:

"درباره­ی سبب نامگذاری این قوم به "لر" نگارنده بررسی­های زیادی انجام داده­ام. تنها خبر درست و مستندی که می­توان به آن اعتماد کرد آن است که باید نام و واژه­ی "لر" از نام شهر "لور" که نام شهری کهن از سرزمین کاسی­ها بوده، گرفته شده باشد" ( ایزدپناه،1384: 85 ).

  مسعودی نیز معتقد است که پس از ویرانی لورستان یا شهر لور، ساکنان آن به تدریج به مناطق شمالی کوچیده‌اند و نام لور را با خود برده و بر محل‌های تازه خود نهاده‌اند، و پس از آن واژه با تخفیف صدا «لر» شده است (مسعودی، 1365). امان اللهی نظریات مربوط به وجه تسمیه لرها را به سه گروه تقسیم می‌کند. اول اینکه برخی لرها را از نسل شخصی به نام لر دانسته‌اند. دوم، واژه «لر» را مشتق از کلمات ایرانی می‌دانند و سوم آن که، واژه لر را به مکانی منسوب دانسته‌اند (امان­اللهی بهاروند، 1370: 19).

1-8 روش تحقیق

1-8-1 روش گردآوری داده‌ها و تدوین پیکره­ی پ‍ژوهش

منبع جمع‌آوری ادبیات نظری مربوط به این پژوهش منابع کتابخانه‌ای شامل کتاب‌ها، مقالات و پایان‌نامه‌هایی است که در ارتباط با موضوع پژوهش نگاشته‌ شده‌اند. گردآوری داده‌های تلفظی و تدوین پیکره زبانی نیز به روش میدانی و حاصل مصاحبه با گویش‌وران لرزبان شهر اندیمشک و ضبط گفتار آنها به شکل دیجیتالی با استفاده از دستگاه آی سی رکوردر می‌باشد. شیوه‌ی به کار گرفته در این پژوهش، شیوه‌ی هدایت شده می‌باشد، به این معنا که این تحقیق براساس گفتار عادی گویشوران و در محیط طبیعی انجام نگرفته است، بلکه پژوهش­گر از گویش‌وران خواسته است که معادل لری اندیمشکی موارد موجود در پرسش‌نامه را تولید کنند. در مصاحبه‌ها از پرسش‌نامه استاندارد پژوهشکده­ی زبان­شناسی، کتیبه‌ها و متون سازمان میراث فرهنگی استفاده خواهد شد. سپس، داده‌ها با استفاده از رایانه و به شیوه گوشی آوانویسی خواهد شد. پیکره­ی زبانی مورد استناد به شکل آوانویسی تفصیلی خواهد بود که در آن معیار تفصیل، شیوه‌ی مصوب گروه زبان و گویش پژوهشکده­ی زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خواهد بود. پیکره‌ی مورد بحث، معیار استخراج آواها، واج‌ها، قواعد واجی، و کشف شبکه‌ی آن‌ها خواهد بود.

1-8-2- جامعه­ی آماری

جامعه‌ی آماری مورد مصاحبه متشکل از بیست گویش‌ور بومی بالاتر از سی سال با تحصیلات دیپلم و بالاتر از آن با تسلط مطلوب بر گونه‌ی مورد بررسی از هر دو جنس خواهد بود. تلاش خواهد شد در ارتباط با اصالت افراد مورد مصاحبه اطمینان کافی حاصل شود. گویش‌وران از سخنگویان بومی شهر اندیمشک خواهند بود که در تمام مدت زندگی خود ساکن این منطقه بوده‌اند. سپس برای آزمودن داده‌های گردآوری شده، با یک گروه چهار نفره از افراد کم سواد و بی‌سواد، به عنوان گروه شاهد، مصاحبه خواهد شد. زمان مصاحبه برای هر مصاحبه شونده، حداکثر، سی دقیقه در نظر گرفته شده است.

فهرست مطالب:

پیشکش ........................................................................................................................................

یادداشت .......................................................................................................................................

فهرست مطالب .............................................................................................................................

نمادها و نشانه­ها .............................................................................................................................

فصل اول: مقدمه

1-1 درآمد...................................................................................................................................................................................

1-2 بیان مسئله.........................................................................................................................................................................

1-3 هدف و اهمیت موضوع..................................................................................................................................................

1-4 پرسش­های پژوهش.........................................................................................................................................................

1-5 فرضیه­های پژوهش..........................................................................................................................................................

1-6 گستره‌ی پژوهش..............................................................................................................................................................

  1-6-1 گستره‌ی جغرافیایی................................................................................................................................................

  1-6-2 گستره­ی زبانی..........................................................................................................................................................

    1-6-2-1 گویش­های مختلف زبان لری........................................................................................................................

 1-7 تحولات تاریخی لرستان................................................................................................................................................

    1-7-1 سابقه تاریخی شهر اندیمشک...........................................................................................................................

1-8 وجه تسمیه­ی واژه­ی "لر" ...........................................................................................................................................

1-9 روش گردآوری داده­ها و تدوین پیکره ......................................................................................................................

    1-9-1- جامعه­ی آماری...................................................................................................................................................

 فصل دوم: پیشینه­ی پژوهش ...............................................................................................................................................

2-1 پیشینه­ی نظری پژوهش ..............................................................................................................................................

2-1-1 درآمد ............................................................................................................................................................................

2-1-2 واج­شناسی زایشی معیار ..........................................................................................................................................

2-1-3 واج­شناسی جزءمستقل ............................................................................................................................................

2-1-4 تناوب­های مختصه­ای و بازنمایی­های زیرین .......................................................................................................

2-1-4-1 مشاهده­یPR و کشف تناوب­های مختصه­ای ...............................................................................................

2-1-4-2 کشف   UR.............................................................................................................................................................

2-1-4-2-1 شواهد درون پیکره­ای ....................................................................................................................................

2-1-4-2-2 معیارهای روش­شناختی پنج گانه­ی کشف بازنمایی زیرین ................................................................

2-1-4-2-3 شواهد برون پیکره­ای .....................................................................................................................................

2-1-4-3 تبیین رابطه­ی UR و PR  ................................................................................................................................

2-1-4-4 تبیین اشتقاق­های واجی و برهم­کنش­های بالقوه­ی قاعده­های واجی.....................................................

2-1-5 روش­شناسی انگاره­ی جزءمستقل...........................................................................................................................

2-1-6 هندسه­ی مختصه­های واجی....................................................................................................................................

2-2 پیشینه­ی توصیفی پژوهش...........................................................................................................................................

2-2-1 درآمد..............................................................................................................................................................................

2-2-2 آثار برخی پژوهشگران پیرامون گونه­ی لری........................................................................................................

2-2-2-1 گرامی (1371).......................................................................................................................................................

2-2-2-2 احمدی نرگسه (1375)......................................................................................................................................

2-2-2-3 بخشیان فر (1375)..............................................................................................................................................

2-2-2-4 میرزایی (1379)....................................................................................................................................................

2-2-2-5 مکینون (2002)....................................................................................................................................................

2-2-2-6 آنونبی (2003) .....................................................................................................................................................

2-2-3 برخی مطالعات هم سو پیرامون دیگر گویش­های ایرانی.................................................................................

2-2-3-1 پرمون (1375).......................................................................................................................................................

2-2-3-2 نقش بندی (1375)..............................................................................................................................................

2-2-3-3 پرمون (1380).......................................................................................................................................................

2-2-3-4 پرمون (1381).......................................................................................................................................................

2-2-3-5 محمدی (1382)...................................................................................................................................................

2-2-3-6 مهاجرین کرمانی (1382)...................................................................................................................................

2-2-3-7 سوهانی (1383)....................................................................................................................................................

2-2-3-8 رستمی (1383)....................................................................................................................................................

2-2-3-9 ناطوری (1383).....................................................................................................................................................

فصل سوم: آواشناسی لری اندیمشک

  3-1 درآمد................................................................................................................................................................................

  3-2 توصیف آوایی همخوان­های لری اندیمشک...........................................................................................................

    3-2-1 همخوان­های انفجاری..........................................................................................................................................

    3-2-1-1 انفجاری­های دولبی.........................................................................................................................................

    3-2-1-2 انفجاری­های دندانی-لثوی............................................................................................................................

    3-2-1-3 انفجاری­های نرم­کامی.....................................................................................................................................

    3-2-1-4 انفجاری­های ملازی.........................................................................................................................................

    3-2-1-5 انفجاری­های چاکنایی.....................................................................................................................................

  3-2-2 همخوان­های خیشومی .........................................................................................................................................

    3-2-2-1 خیشومی­های دولبی......................................................................................................................................

    3-2-2-2 خیشومی لبی-دندانی....................................................................................................................................

    3-2-2-3 خیشومی­های لثوی........................................................................................................................................

    3-2-2-4 خیشومی­های نرم­کامی..................................................................................................................................

    3-2-2-5 خیشومی ملازی..............................................................................................................................................

  3-2-3 همخوان­های لرزان..................................................................................................................................................

    3-2-3-1 لرزان­های لثوی................................................................................................................................................

  3-2-4 همخوان­های زنشی.................................................................................................................................................

    3-2-4-1 زنشی­های لثوی...............................................................................................................................................

  3-2-5 همخوان­های سایشی..............................................................................................................................................

    3-2-5-1 سایشی­های لبی-دندانی................................................................................................................................

    3-2-5-2 سایشی­های لثوی............................................................................................................................................

    3-2-5-3 سایشی­های لثوی-کامی................................................................................................................................

    3-2-5-4 سایشی­های ملازی..........................................................................................................................................

    3-2-5-5 سایشی­های چاکنایی......................................................................................................................................

  3-2-6 ناسوده­ها/ نیم­واکه­ها/ غلت­ها.................................................................................................................................

    3-2-6-1 ناسوده­های کناری لثوی................................................................................................................................

    3-2-6-2 ناسوده­های سخت­کامی/ غلت­های افراشته­ی پیشین ...........................................................................

    3-2-6-3 ناسوده­های نرم­کامی (لبی شده).................................................................................................................

  3-2-7 همخوان­های انفجاری-سایشی.............................................................................................................................

    3-2-7-1 انفجاری-سایشی­های لثوی-کامی...............................................................................................................

3-3 توصیف آوایی واکه­های لری اندیمشک......................................................................................................................

  3-3-1 واکه­های پیشین.......................................................................................................................................................

    3-3-1-1 واکه­های افراشته­ی پیشین .........................................................................................................................

    3-3-1-2 واکه­های نیمه افراشته­ی پیشین................................................................................................................

    3-3-1-3 واکه­های افتاده­ی پیشین..............................................................................................................................

  3-3-2 واکه­های مرکزی.......................................................................................................................................................

    3-3-2-1 واکه­های نیمه افراشته­ی مرکزی................................................................................................................

  3-3-3 واکه­های پسین.........................................................................................................................................................

    3-3-3-1 واکه­های افراشته­ی پسین............................................................................................................................

    3-3-3-2 واکه­های نیمه افراشته­ی پسین..................................................................................................................

    3-3-3-3 واکه­های افتاده­ی پسین................................................................................................................................

3-4 جدول­های واج­گونه­های همخوانی و واکه­ای.............................................................................................................

3-5 معرفی پیش فرضیه­ای ساختمان هجا در گویش لری اندیمشک.......................................................................

  فصل چهارم: رویکردی غیرخطی به نظام آوایی لری اندیمشک

4-1درآمد.....................................................................................................................................................................................

4-2شیوه‌ی ارائه پیکره‌ها و فرایندهای واجی....................................................................................................................

4-3فرایندهای واجی................................................................................................................................................................

4-3-1 خیشومی شدگی........................................................................................................................................................

4-3-1-1تبیین غیرخطی.......................................................................................................................................................

4-3-1-2 اشتقاق‌های غیرخطی...........................................................................................................................................

4-3-2 لبی شدگی...................................................................................................................................................................

4-3-2-1تبیین غیرخطی.......................................................................................................................................................

4-3-1-2  اشتقاق‌های غیرخطی.........................................................................................................................................

4-3-2 واک­رفتگی....................................................................................................................................................................

4-3-3-1تبیین غیرخطی.......................................................................................................................................................

4-3-3-2اشتقاق‌های غیرخطی.............................................................................................................................................

4-3-4  زنشی شدگی..............................................................................................................................................................

4-3-4-1تبیین غیرخطی.......................................................................................................................................................

4-3-4-2 اشتقاق‌ها­ی غیرخطی...........................................................................................................................................

4-3-5 پیش نرم‌کامی شدگی................................................................................................................................................

4-3-5-1تببین غیرخطی.......................................................................................................................................................

4-3-5-2 اشتقاق‌های غیرخطی...........................................................................................................................................

4-3-6فراگویی ناقص................................................................................................................................................................

4-3-6-1تبیین غیرخطی.......................................................................................................................................................

4-3-6-2 اشتقاق‌های غیرخطی...........................................................................................................................................

4-3-7همگونی در جایگاه خیشومی‌ها................................................................................................................................

4-3-7-1تبیین غیرخطی.......................................................................................................................................................

4-3-7-2 اشتقاق‌های غیرخطی...........................................................................................................................................

4-3-8کشش جبرانی...............................................................................................................................................................

4-3-8-1تبیین غیرخطی.......................................................................................................................................................

4-3-8-2 اشتقاق‌های غیرخطی...........................................................................................................................................

4-3-9قلب...................................................................................................................................................................................

4-3-9-1 تبیین غیرخطی.....................................................................................................................................................

4-3-9-2 اشتقاق‌های غیرخطی...........................................................................................................................................

4-3-10حذف انفجاری دندانی- لثوی بی واک.................................................................................................................

4-3-10-1 تبیین غیرخطی..................................................................................................................................................

4-3-10-2اشتقاق‌های غیرخطی..........................................................................................................................................

4-3-11واکه کاهی...................................................................................................................................................................

4-3-11-1 تبیین غیرخطی..................................................................................................................................................

4-3-11-2 اشتقاق‌های غیرخطی........................................................................................................................................

4-3-12حذف خیشو می لثوی پایانی.................................................................................................................................

4-3-12-1 تببین غیرخطی..................................................................................................................................................

4-3-12-2اشتقاق‌های غیرخطی..........................................................................................................................................

4-3-13حذف انفجاری دندانی- لثوی واک‌دار..................................................................................................................

4-3-13-1 تبیین غیرخطی..................................................................................................................................................

4-3-13-2اشتقاق‌های غیرخطی..........................................................................................................................................

4-3-14تغییر کیفیت واکه تاریخی......................................................................................................................................

4-3-14-1 تبیین غیرخطی..................................................................................................................................................

    فصل پنجم: نتیجه­گیری

  5-1 درآمد................................................................................................................................................................................

  5-2 دست­آوردهای پژوهش................................................................................................................................................

  5-3 پیشنهادها........................................................................................................................................................................

کتاب­نامه‌ی فارسی.....................................................................................................................................................................

کتاب­نامه‌ی انگلیسی..................................................................................................................................................................

پیوست­ها .....................................................................................................................................................................................

واژه­نامه‌ی فارسی به انگلیسی.................................................................................................................................................

واژه­نامه‌ی انگلیسی به فارسی.................................................................................................................................................

چکیده........................................................................................................................................................................................... 

دانلودآنلاین مقاله جامعه شناسی

کلمات کلیدی : دانلود مقاله جامعه شناسی , جامعه شناسی , دانلود تحقیق جامعه شناسی , دانلود پژوهش جامعه شناسی ,دانلود مقاله جامعه شناسی , دانلود پروژه جامعه شناسی , دانلود پایان نامه جامعه شناسی , تحقیق , پژوهش , مقاله ,پروژه , پایان نامه , دانلود تحقیق , دانلود پژوهش , دانلود مقاله , دانلود پروژه , دانلود پایان نامه

جامعه شناسی

چکیده

نقد جامعه‌شناسی برخلاف آنچه در نگاه نخست به نظر می‌آید، تنها بررسی تأثیر مستقیم رخدادهای اجتماعی مشخصی بر ادبیات یک دوره نیست و برخلاف بسیاری مکاتب دیگر نمی‌توان یک مقطع معین تاریخی و یک محدوده‌ی مشخص جغرافیایی و فرهنگی برای آن درنظر گرفت. بلکه در طول سال‌ها افت و خیزهای فراوانی را پشت سرگذاشته و با جریان‌های بسیار در پیوسته است.

یکی از مهم‌ترین این جریان‌ها که پیوندی گسست‌ناپذیر با جامعه‌شناسی دارد، نقد فمنیستی است. بسیاری از منتقدان، فمنیسم را شاخه‌ای از نقد جامعه‌شناسی می‌دانند که در آن به جامعه از رهگذر امکانات و شرایطی می‌نگرد که همواره از زنان دریغ داشته شده است.

این رساله ابتدا به معرفی مشروح رویکرد جامعه‌شناسی می‌پردازد و ویژگی‌های اصلی آن را جست و جو می‌کند و مهم‌ترین گرایش‌های این گونه‌ی نقد ادبی را معرفی می‌کند. فصل دوم رمان سووشون را براساس شیوه‌های این رویکرد تحلیل می‌کند و مناسبات سووشون را با جامعه‌ای که در آن شکل گرفته و نیز جامعه‌ای که روایتش می‌کند مورد کنکاش قرار می‌دهد. در فصل سوم از رویکرد فمنیستی و نقد ادبی سخن می‌رود و در فصل پایانی سووشون از چشم‌انداز این رویکرد نوآیین و در حال شکل‌گیری بررسی می‌شود.

فصل اول

معرفی رویکرد جامعه‌شناسی

پیوندهای جامعه و ادبیات در نگاه نخستین

نخستین تصوری که از شنیدن ترکیب جامعه‌شناسی ادبیات در ذهن نقش می‌بندد، احتمالاً بررسی تأثیر مستقیم رخدادهای اجتماعی مشخصی بر ادبیات یک دوره و به ویژه نمودهای معین آن در آثاری خاص است.

اما حتی پیش از آن‌که به سراغ آنچه ناقدان کهنه و نو در این باره گفته‌اند، برویم با تأمل در مجموعه‌ی نسبت‌های محتمل میان ادبیات و جامعه می‌توانیم آرام آرام دریابیم که این ماجرا بسیار پیچیده‌تر از آن چیزی است که در آغاز می‌پنداشتیم، ببینیم پیوندها و تأثیر و تأثرات متقابل میان دو مفهوم گسترده‌ی جامعه و ادبیات چه ابهاماتی در ذهن ما برمی‌انگیزند:

1ـ آیا می‌توان از عکس این نسبت یعنی تأثیر ادبیات بر جامعه نیز سخن گفت؟

2ـ آیا می‌توان این رابطه را تأثیر و تأثری دوجانبه و دیالکتیکی دانست؟

3ـ آیا جامعه مستقیماً بر متن ادبی تأثیر می‌گذارد یا به واسطه‌ی تأثیر بر نویسنده؟

4ـ آیا حوادث جامعه مستقیماً براثر ادبی تأثیر می‌نهند یا آن‌که حوادث اجتماعی با تحولی که در فضای فرهنگی و ادبی ایجاد می‌کنند، اثر را تحت تأثیر قرار می‌دهند؟

5ـ آیا نویسنده حتماً باید تحت تأثیر فضای اجتماعی قرار گیرد یا آن‌که در مواردی باید در برابر این تأثیر ایستادگی کند و حتی آن را خنثی و یا دیگرگون سازد؟

6ـ تأثیر جامعه بر ادبیات در قلمرو خود آگاه نویسنده جای دارد یا ناخودآگاه؟

7ـ تأثیر جامعه بر ادبیات به جنبه‌ی هنری ـ ادبی متن باز می‌گردد یا اثر از طریق تأثیر بر فضای فکری دوران و ذهنیت نویسنده از جامعه رنگ می‌پذیرد؟

8ـ آیا تأثیرپذیری از جامعه صرفاً در آثار رئال تحقق‌پذیر است؟

9ـ آیا تأثیرپذیری از جامعه محدود به انواع و قالب‌های خاصی است؟ آیا اثرپذیری شعر و داستان با اثر تغزلی و تعلیمی به یک نسبت است؟

10ـ آیا می‌توان از اثرپذیری اجتماعی نظریه‌های ادبی سخن گفت؟

11ـ آیا منظور از جامعه در این تعابیر صرفاً جنبه‌های سیاسی را دربر می‌گیرد؟ آیا تأثیر جامعه به معنای تأثیر حکومت و ایدئولوژی خاصی است؟

12ـ آیا ممکن است تأثیرات اجتماعی در مورد دو نویسنده، یا دو متن متفاوت و یا حتی متضاد باشد؟ آیا ممکن است اثری به گونه‌ای منفی و واکنشی تحت تأثیر جامعه قرار گیرد؟

13ـ واقعیت‌های اجتماعی براثر تأثیر می‌نهند یا آرمان‌هایی که هنوز تحقق نیافته‌اند؟

14ـ آیا نشانه‌های اثرپذیری اجتماعی اثر ادبی به طور پراکنده در متن منتشر است یا آن‌که ساخت کلی متن از جامعه اثر می‌پذیرد؟

15ـ آیا اثر تحت تأثیر و نمایشگر بخش و طبقه‌ی خاصی از جامعه است یا می‌کوشد تصویری از همه‌ی جوانب اجتماع به دست دهد؟

16ـ آیا اثر با مقطع معینی از جامعه نسبت دارد یا با گستره‌ای تاریخی از اجتماع در ارتباط است؟

17ـ آیا روابط اثر و جامعه به گونه‌ای آشکار مطرح شده است یا به صورتی پنهان و نامستقیم؟

18ـ آیا اثر همواره صرفاً به روایت بی‌کم و کاست فضای جامعه دست می‌زند یا در آن تصرف و اغراق می‌کند و احیاناً با دیدگاهی ناقدانه به آن می‌نگرد؟

19ـ آیا آثار نویسندگانی که ظاهراً به جامعه توجهی نشان نمی‌دهند، برکنار از هرگونه تأثیر اجتماعی است؟

20ـ آیا نگاه اجتماعی به ادبیات الزاماً به معنای داوری ارزشی و نگاه تعهدآمیز است؟

بی‌تردید با تأمل بیشتر می‌توان بر این پرسش‌ها افزود و یا بسیاری از آن‌ها را به شکلی دقیق‌تر و فنی‌تر مطرح کرد.

مسأله‌ی‌ پیوند جامعه و ادبیات بسیار پیچیده و دارای جوانبی گوناگون است و همواره در مباحث نقد ادبی حضور داشته است. در حقیقت گرایش‌های گوناگون جامعه‌شناسی ادبیات یا مکاتب دیگری که به نحوی با این قلمرو ارتباط یافته‌اند، هرکدام به بخش‌هایی از این زمینه‌ی پهناور توجه کرده‌اند و در پی پاسخ تنها تعدادی از پرسش‌های بیست گانه‌ی پیش گفته، برآمده‌اند.

چشم‌انداز تاریخی جامعه‌شناسی ادبیات

گزارش تمام تأملات پیرامون مسائلی که به گونه‌ای به نسبت جامعه و ادبیات پیوند دارد، به صورتی دقیق، سزاوار و منسجم و در عین حال موجز بسیار دشوار است. تقریباً همه‌ی شاخه‌های خرد و کلان نقد ادبی، بعدی جامعه‌شناسی نیز دارند. جامعه‌شناسی ادبیات برخلاف بسیاری مکاتب دیگر در یک مقطع معین تاریخی و یک محدوده‌ی مشخص جغرافیایی و فرهنگی، دارای سیر تکوین، اوج و افول آشکاری نیست و پیوسته در حال اُفت و خیز و بازگشت به جریان‌های پیشین بوده است. از این‌ها گذشته مناسبات جامعه و ادبیات چندان عام و گسترده است که می‌توان ادعا کرد هیچ دوره‌ی تاریخی‌ای خالی از ذهنیتی هر چند مبهم و کلی و نظریه‌ای هرچند خام و نارسا در این باره نبوده است.

به هر روی می کوشیم در این مجال اندک پس از اشاره‌ای گذرا به ریشه‌های تاریخی جامعه‌شناسی ادبیات در مفهوم فنی امروزی آن، جریان‌های عمده، چهره‌های ممتاز و مفاهیم کلیدی این قلمرو پهناور را معرفی کنیم و با اشاراتی کوتاه به واپسین جریان‌ها که در زمانی نزدیک به ما متولد شده‌اند، به مسیر تحولات در پیش رونگاهی بیندازیم.

هنر و جامعه: همزادان دیروز

ارتباط هنر و جامعه از اساسی‌ترین مسائلی است که توجه تاریخ‌نگاران هنر و زیبایی‌شناسی را به خود جلب کرده است.

بی‌گمان یکی از نامدارترین و گسترده‌ترین پژوهش‌ها در این زمینه، کتاب تاریخ اجتماعی هنر نگاشته‌ی آرنولد هاوزر است، که تاریخ هنر را از منظری کاملاً اجتماعی بررسی کرده است و پیوند تحولات هنری و ایجاد سبک‌های جدید و از میان رفتن سبک‌های پیشین را با تحولات مختلف اجتماعی آشکار ساخته است و تولد یا زوال جریانات را با وقوع حوادث معین اجتماعی گره می‌زند.1

ارنست فیشر در ریشه‌یابی ارتباط هنر و جامعه به اصل «تصورناپذیری ابزار بدون انسان و انسان بدون ابزار» توجه می‌دهد. فیشر می‌پندارد انسان از آغاز همان گونه که ابزار و سلاح می‌ساخت و در جست و جوی خوراک و پناهگاه بر می‌آمد، به کارهای هنری نیز دست می‌یازید، نقاشی و پیکرتراشی می‌کرد و به هنگام کارهای دسته‌جمعی، ترانه می‌خواند.2

دکتر آریان‌پور ـ از پیشگامان جامعه‌شناسی و جامعه‌شناسی هنر در میهمن ما ـ نیز پس از بررسی دیدگاه‌های گوناگون درباره‌ی منشأ هنر، نگرش‌ها یی را که به شیوه‌ای هنر را با فردیت هنرمند پیوند می‌دهد، به یک سو می‌نهد و به این نتیجه می‌رسد که اجتماع، مهم‌ترین منشأ پرورش شکوفایی هنر ابتدایی است.3

در زندگی ابتدایی، جمع انسانی اهمیت بسیار داشت. زندگی معنای خویش را از جمع و روابط انسانی به دست می‌آورد ـ ذهنیتی که تا امروز همچنان تداوم یافته است. اشکال گوناگون هنری  زبان، آوازهای موزون و مراسم جادویی ـ کوششی جمعی بود که همه‌ی انسان‌ها در آن مساهمت داشتند. هنر وسیله‌ای برای تسخیر طبیعت و حیوانات توسط جامعه‌ی انسانی به شمار می‌رفت. هنر فردی اساساً مفهومی متأخر و حتی امروزین است. پیشرفت زندگی اجتماعی انسان‌ها، یک جانشینی و روی‌آوری آدمی به کشاورزی مفهوم هنر را دیگرگون ساختند.4

تقسیم کار و تخصص که پیامدهای مستقیم و ضروری شکل‌گیری تمدن بود، رفته رفته هنر را پدیده‌ای ویژه و هنرمندان را گروه‌های ممتاز ساخت. در این جامعه‌ی تازه شکل گرفته دیگر نه هنرمند، هنر خویش را به منزلـه‌ی ابزار می‌نگریست و از آن تنها برای بهره‌برداری از طبیعت سود می‌جست و نه هنر و جامعه می‌توانستند یگانگی آغازین خود را پاس دارند. پنداری «من» هنرمند و بسیاری مسائل غیراجتماعی دیگر این دو را از هم جدا می‌کرد.

با آن‌که از آن سال‌های دیرینه و جادویی هم نهادی و همانی هنر و جامعه دور افتاده‌ایم اما آثار پدیده آمده، هنوز هم این ارتباط دوسویه را می نمایانند.

پیشینه‌ی گره خوردگی مطالعات ادبی با مسائل اجتماعی

به سهولت و قطعیت نمی‌توان نقطه‌ی آغاز معینی برای آمیزش مطالعات ادبی با مسائل اجتماعی سراغ کرد. در این زمینه اجماعی میان پژوهندگان وجود ندارد و شاید بهتر باشد اندکی دورتر رویم و زمینه‌های اجتماعی پدیداری این رویکرد را تا اندازه‌ای شناسایی کنیم ـ رویکردی اجتماعی به رویکرد جامعه شناختی ادبیات!

از حدود سال 1830م رمانتیسم در بیشتر کشورهای اروپایی جای خود را به واقع‌گرایی داد. از نویسندگانی که چندان واقع‌گرا نبودند، چون دیکنز، گوگول و بالزاک به گروهی واقع‌گراتر رسیدیم؛ مانند جرج الیوت، تولستوی و فلوبر. جنبشن رمان‌نویسان واقع‌گرا را می‌توان واکنشی در مقابل کل‌گرایی رمانتیک‌ها دانست. واقع‌گرایی رمان سده‌ی نوزدهم ریشه در شیفتگی به «چنین استی» زندگی بود و برخلاف رمانتیسم توجه خود را نه به آینده و نه به گذشته، بلکه به زمان حال معطوف می‌کرد. رمان در میانه‌ی سده‌ی نوزدهم «منظری گسترده بر بخش‌های متعدد جامعه و شمار بزرگی از گونه‌های شخصیت می‌گشاید و البته این گونه‌های شخصیت برحسب کنش‌ها و رابطه های اجتماعی‌اشان به تصویر کشیده می‌شوند. انتقال محوری میان رومانتیک‌ها و نسل نخستین واقع‌گرایان، بیش از هر چیز انتقال از تخیل است به دیدی اجتماعی و همین انتقال در نظریه ادبی خود را نشان داد.5»

روان بنیادی و جامعه بنیادی از دیگر جریان های فکری بودند که تناقضاتشان در تولد نقد جامعه‌شناسی تأثیر قطعی داشت، مباحثات و مجادلـه‌های فراوانی در این زمینه به طور هم‌زمان در فرانسه (سورل، لانسون، گراسری، پوسینه، اَرِآ، موفیه، گاستینه و لالو)، آلمان (بورکهارت و هوسن اشتاین و شمارلو) و انگلستان (ایرجوهیرن) به وجود آمد. مناقشاتی که سرانجام باعث توجه بیشتر منتقدان ادبی به مسأله‌ی اجتماع شد اما ناقدان همچنان روان‌شناسی فردی را در آفرینش هنر مؤثرتر می‌دانستند. از این رو م.لالو در کتاب طرح یک زیبایی‌شناسی موسیقی علمی برای توصیف هنر سه جنبه را برمی‌شمارد: «جنبه‌ی فیزیولوژیک، جنبه‌ی روانی و جنبه‌ی جامعه‌شناسانه.» و نیز از همین روست که ای هیرن برآن است که «انگیزه‌ها یا محرک‌های درونی Impulsions هنر، محرک‌های فردی هستند و ماهیت آن‌ها احساسی است و در نتیجه فقط از وضع روانی فرد ریشه می‌گیرند ولی نمی‌توانند منشأ هنری به خود بگیرند. مگر وقتی که هنرمند از تصویرهای ذهنی و وسیله‌های بیانی‌ای استفاده کند که محیط اجتماعی برای او فراهم می‌آورد.6 آنچه در زندگی هنری و سیر و تکامل آن توجه ناقدان را همیشه به خود جلب کرده است، تحولاتی است که در آن روی می‌دهد. دسته‌ای آن را نشانه‌ای از یک انحطاط کلی می‌دانستند و آن را با «زوال آرمان های سیاسی و اجتماعی خود» نزدیک می‌دیدند. از همین رو منتقد و مورخ فرانسوی فردینان برونیتر در تبیین و توجیه جهش‌ها و انقلابات بزرگ در تحول ادبیات بسیار کوشید. برونیتر هنر را به نوع‌های زنده تقسیم کرد و کوشید تا اصول «گزینش انواع» داروین را در مقیاسی وسیع، در قلمرو هنر و ادبیات به کار گیرد.7

هرچند نظریه‌ی برونیتر ناکام ماند، راه را برای طبیعت‌گرایان گشود. ناقدانی برسرکار آمدند که برای عامل طبیعی نقش بسیاری قائل بودند و می‌کوشیدند تا هنر را با توجه به محیط طبیعی آن بررسی و تبیین کنند. اینان می‌پنداشتند که هنر عبارت است از ترکیب، تلفیق و بازپردازی Transposition عوامل طبیعی، از همین رو «الی‌فور» هنر نقاشی را که از دید او نسبت به سایر هنرها همبستگی بیشتری با طبیعت دارد، می‌ستاید.8

ناقدان بعدی عوامل محیطی را به دو گروه عوامل طبیعی و عوامل اجتماعی تقسیم کردند. اکثر آن‌ها همچون سوروکین و به‌کر و بارنس تاکید می‌کردند که عوامل اجتماعی در مقایسه با عوامل طبیعی تأثیر افزون‌تری برهنر و ادبیات دارند و رها کردن زمینه‌ی اجتماعی فرآیند هنری را خطایی سخت نابخشودنی خواندند.

برخی مورخان نقد ادبی مانند ادموند ویلسن، سابقه‌ی نقد ادبی برمبنای جامعه‌شناسی را به پژوهشی درباره‌ی حماسه‌ی هومر اثر «ویکو» در قرن هجدهم می‌رسانند. ویکو در این پژوهش به شرایط اجتماعی دوران زندگی شاعر یونانی توجه می‌کند. اما نقطه آغاز این مکتب به صورت یک جریان گسترده و ممتد را در سده‌ی نوزدهم باید جست و جو کرد. در آثار منتقدانی چونان مادام دواستان (1817-1766) و هیپولیت تن (1893-1828) و فیلسوفانی مانند هگل و مارکس که اصولی را پی‌ریزی کردند که بسط و پرورش‌های بعدی، آگاهانه یا ناآگاهانه با آن‌ها پیوند می‌یابد.9

هرچند نمی‌توانیم تن را بنیانگذار یکه و تنهای نقد جامعه‌شناسی و پدر جامعه‌شناسی ادبیات معرفی کنیم، اما بی‌گمان او یکی از طلایه‌داران این مکتب به شمار می‌آید. تن در مواجهه با منتقدانی که طبیعت را یگانه عنصر تأثیرگذار در ادبیات می‌دانستند، زیست‌شناسی، جغرافیا و تاریخ را در کنار یکدیگر جای داد و عوامل مؤثر در ظهور آثار ادبی را نژاد، محیط و زمان معرفی کرد.10

محیط از نظر تن یک ذهنیت اجتماعی یک دست و اثیری است که از پیچیدگی ساختارهای قدرت تاریخی فاصله‌ی بسیار دارد. تأثیر محیط اجتماعی جزئی است از زمان ـ برداشت‌های فراگیر عصر ـ یا جزئی از محیط ـ شرایط خاصی که بر تولید ادبی تأثیر می‌گذارد.

«محیط یعنی حال و هوای کلی اجتماعی و فکری که گونه‌ی اثر ادبی را تعیین می‌کند. محیط گونه‌هایی را مجاز می‌داند که با آن هم‌سان و هم‌خوان باشند و گونه‌های دیگر را با موانعی که ایجاد می‌کند و حملاتی که در هرگام از تکاملشان تجدید می‌کند، نابود می‌سازد.»11

در نظر تن «عظمت اجتماعی یا تاریخی با عظمت هنری یکسان دانسته می‌شود. هنرمند بیان کننده‌ی حقیقت و ضرورتاً بیان کننده‌ی حقایق اجتماعی و تاریخی است. آثار هنری از این جهت که یادگار دورانی هستند، سند به حساب می‌آیند و فرض براین است که بین نابغه و عصر خودش هماهنگی وجود دارد.»12

دنیای درون هنرمند و شخصیت فردی نویسنده یکسره به سویی نهاده می‌شود. تن تحت تأثیر فلسفه‌ی اسپینوزا و تجربه‌گرایان انگلیسی بود. از اسپینوزا بی چون و چراترین جبرگرایی را آموخت و تجربه‌گرایان نیز به او آموختند که نظریات و عقاید ما چیزی نیستند «جز استحاله‌های تأثیراتی که از طریق حواس به ما منتقل می‌شوند»13

بی‌شک تن در عقیده‌ی خود راه اغراق و مبالغه پیموده است. نمی‌توان تمام جلوه‌های ذوق و هنر را مطلقاً محصول علل خارجی دانست و تأثیر ذوق و ابتکار انسانی را به کلی نادیده گرفت. در میان منتقدان کسانی بودند که تنها یکی از سه اصل مورد نظر تن را عامل عمده‌ی آفرینش ادبی می‌دانستند.14

گوایو کار تن را به نحوی تکمیل می‌کند و دومین جنبه‌ی زیبایی‌شناسی جامعه شناختی را می‌نمایاند. او به تأثیر ادبیات برمحیط اجتماعی تکیه می‌کند. تن می‌پنداشت که جامعه نابغه و نویسنده را برمی‌انگیزد و در عین حال او را مقید می‌کند. در نظر گوایو، نابغه به نوبه‌ی خود جامعه‌ای جدید خلق می‌کند. آمیزه‌ی آرای این دو را می‌توان این گونه بیان کرد: با آن که «نابغه از این یا آن محیط اجتماعی برمی‌خیزد، خود آفریننده‌ی یک محیط اجتماعی جدید یا دگرگون کننده‌ی محیط اجتماعی قدیم است.»15

شاید بتوان جامعه‌شناسی در معنای امروز را شکل تکامل یافته‌ی نظریه‌های تن و گوایودانست. یکی دیگر از سرچشمه‌های نقد اجتماعی در آراء برخی اندیشگران سده‌ی نوزدهم روسیه یافتنی است که بر جامعه‌شناسی ادبیات به ویژه صبغه‌ی مارکسیستی آن تأثیر بسیار گذاشته است.

گفته می‌شود که آموزه‌ی رئالیسم سوسیالیستی از مارکس و انگلس است ولی حقیقت این است که نیاکان این آموزه منتقدان «دموکرات انقلابی» روسیه در سده ی نوزدهم یعنی و یساریون گریگوریویچ بلینسکی (1848-1811) و پیروانش بودند. اینان به چشم نقد و تحلیل به ادبیات می‌نگریستند و هنرمند را روشنگر اجتماعی می‌دانستند و می‌پنداشتند «ادبیات می‌بایست از تکنیک‌های هنری پیچیده پرهیز کند و به صورت ابزار تکامل اجتماعی درآید. هنر بازتاب واقعیت اجتماعی است و می‌بایست ویژگی‌های نمونه نمای واقعیت اجتماعی را تصویر کند.»16

البته بلینسکی واقع‌گرایی را تا آن‌جا لازم می‌داند که ادبیات را با زندگی پیوند دهد و سیر این پیوند به شکلی منطقی و کارآمد برای دستیابی به یک تأثیر اجتماعی به کار برده شود.17 بسیاری او را پدر نقد ادبی اجتماعی، نه تنها در روسیه بلکه شاید در سراسر اروپا، می‌نامند. البته بلینسکی هنر را تنها از نظر گاه تاریخی و اجتماعی نمی‌نگریست و حتی سعی نمی‌کرد تا

«هنرمند یا اثر هنری را به فلان زمینه‌ی خاص اجتماعی نسبت دهد و تأثیرات خاصی را در هنرمند باز نماید و به بررسی و توصیف روش‌هایی که او به کار برده، بپردازد و دلایل روانشناختی یا تاریخی توفیق یا شکست شگردهای خاص او را توضیح دهد، البته گاه این کارها را می‌کرد و در واقع نخستین و بزرگترین مورخ ادبیات روسیه بود اما از جزئیات بیزار بود و میلی به تحقیقات دقیق نداشت.»18

معروف‌ترین پیروان بلینسکی نیکالای گاویلوویچ چرنیشفسکی (1889-1828)، نیکالای آلکساندروویچ دابرالیوبوف (1861-1836) و دمیتری ایوانویچ پیسارف (1868-1840)، آن مایه راه افراط پیمودند که اساساً در این نکته تردید کردند که آیا «ادبیات آن مایه و مقدار رسالت اجتماعی در خود دارد که آن را مستحق یک هستی ماندگار کند»19 آنان می‌پنداشتند تنها زمانی هنر دارای ارزش است که سراپا از حقیقت زمانه سرچشمه گرفته باشد. آنان برای منتقد حتی ارزشی والاتر از نویسنده قائل بودند و او را دارای نیرویی خارق‌العاده می‌دانستند که می‌تواند دنیای توصیف شده در داستان را ژرف‌تر از خود نویسنده درک کند.

دابرالیوبوف حتی می‌گفت که هنر نه اثری ادبی یا هنری بلکه سندی اجتماعی است. او در نقد یک اثر چنان از شخصیت‌ها سخن می‌گفت که گویی اشخاصی واقعی‌اند که در برابر محیط واقعی خود واکنش نشان می‌دهند نه موجوداتی آفریده‌ی ذهن نویسنده.20

تکوین و تکامل جامعه‌شناسی ادبیات

جامعه‌شناسی ادبیات از سده‌ی بیستم به شکل رویکردی تخصصی و فراگیر مورد توجه قرار می‌گیرد، گسترش پیدا می‌کند، به شاخه‌های گوناگونی بخش می‌شود و تقریباً بر همه‌ی رویکردهای دیگر تأثیر می‌گذارد و رویکردهای تلفیقی تازه‌ای را نمایان می‌سازد.

در آغاز سده‌ی بیستم به سال 1904 تأملاتی از لانسون درباره‌ی پیوند تاریخ ادبیات و جامعه‌شناسی در مجله‌ی «فلسفه‌ی اولی و اخلاق» می‌یابیم که در کنار نگاشته‌های امیل دورکیم جامعه‌شناس مشهور نشر می‌یافت. این نوشته‌ها و نگاشته‌های مشابه خبر از حضور جریانی تازه در این سده می‌داد. اما نقطه‌ی عطف رویکرد جامعه‌شناختی به ادبیات را باید در دوره‌ی رواج مارکسیسم ـ دهه‌های 1920 و 1930 ـ جست و جو کرد. منتقدان مارکسیست از منظری متفاوت با چشم‌انداز اومانیسم، به ادبیات توجه کردند. در این دو دهه نقد عملاً معطوف به رئالیسم بود. از این رو در ابتدا توجه نقد مارکسیستی بیشتر به رمان بود، به ویژه رمان سده‌ی نوزدهم. اگر شخصیتی را به عنوان نقطه‌ی عطف جامعه‌شناسی ادبیات، چه از نظر پدید آوردن نظام فکری و زبانی گسترده و منسجم و چه از نظر تأثیر برجریان‌ها و شخصیت‌های پس از خود سراغ کنیم، بی‌هیچ تردید او کسی نیست جز گئورک لوکاچ ناقد و اندیشگر مجارستانی.

لوکاچ در سال 15-1914 کتاب دوران‌ساز نقد نظریه رمان را منتشر می‌کند. مبانی نظری جامعه شناختی این اثر مهم از هگل، دیلتای و مارکس و بر است. همچنین از انگلس و مارکس باید یاد کرد. اما اهمیت کار لوکاچ آن است که این مبانی جامعه‌شناسی را به گونه‌ای روشمند و عمیق وارد قلمرو نقد ادبی می‌کند. این کوشش پیش از او به این دقت و سامان‌مندی صورت نگرفته بود. لوکاچ چندین دهه در پروردن جامعه‌شناسی ادبیات پیشتاز بود. البته در این سالیان دراز لوکاچ، پیاپی تغییر و تکامل می‌یابد. او شاخص‌ترین چهره‌ی این رویکرد در نیمه‌ی نخست قرن بیستم است. البته شاخص‌ترین چهره‌ی نیمه دوم قرن یعنی لوسین گلدمن به شدت تحت تأثیر اوست و در حقیقت مبانی فکری و روش‌های او را گسترش بخشیده است. جریان مارکسیستی تنها به شوروی و کشورهای بلوک شرق منحصر نیست. مثلاً اندکی پس از دهه‌های بیست و سی که از آن یاد کردیم، رالف فاکس مارکسیست انگلیسی کتاب شاخص رمان و مردم را به سال 1937 منتشر می‌کند. گرامشی نیز در ایتالیا در دهه‌ی 1930 آغازگر مباحث مهمی در این زمینه می‌شود. دو نویسنده‌ی آلمانی مارکسیست دهه‌ی سی یعنی برشت ـ هم در مقام عمل در صحنه‌ی تأتر و هم در مقام نظر ـ و والتر بنیامین با پژوهش‌های گسترده، چشم‌اندازهای تازه‌ای را در این قلمرو مطرح می‌کنند که با منظر لوکاچ تفاوت‌هایی دارد. بنیامین در مقاله‌ی مهم «اثر هنر در عصر باز تولید ماشینی» (1933) به گونه‌ای، برنوگرایی و خلاقیت و آشنایی زدایی ـ برخلاف نقد دهه‌ی بیست و سی مارکسیستی ـ تکیه‌ی بسیار می‌کند. در همین سال‌هاست که جمعی از ناقدان و فیلسوفان مارکسیست چون آدرنو، هورکهایمر و مارکوزه مؤسسه‌ی پژوهش‌های اجتماعی فرانکفورت را پایه‌ریزی می‌کنند. این جریان که با نام مکتب فرانکفورت شهرت دارد در سال 1932 از آلمان رانده می‌شود و در سال 1950 دوباره به آلمان باز می‌گردد. مکتب فرانکفورت دیدگاه کاملاً متفاوتی را با برشت، بنیامین و لوکاچ مطرح می‌کند. این مکتب در عین تکیه براهمیت تحلیل جامعه‌شناختی اثرهنری، برنفی رئالیسم اصرار می‌ورزد. چهره‌ی مهم تأثیرگذار برنیمه‌ی دوم سده‌ی بیستم چنان‌که یادآور شدیم لولسین گلدمن رومانیایی است. نقطه‌ی شروع فعالیت جدّی او را باید سال 1947 انگاشت. او از این زمان شالوده‌ی روش خویش را ضابطه‌بندی می‌کند. گلدمن با این اصل بنیادین آغاز می‌کند که «از دیدگاه ماتریالیسم تاریخی، عنصر اساسی در تحلیل آفرینش ادبی این واقعیت است که ادبیات و فلسفه در سطوح مختلف بیانگر نوعی جهان بینی‌اند و جهان‌بینی‌ها مسائل فردی نیستند بلکه اجتماعی‌اند.»21

گلدمن در تثبیت و استقرار جامعه‌شناسی ادبیات به عنوان یک رویکرد فنی و کارآمد نقشی بی‌بدیل دارد به ویژه آن‌که او در آمیختن این جریان با جریان دیگری که چه بسا رویاروی با رویکرد جامعه‌شناسی شناخته می‌شود یعنی ساختارگرایی بسیار نقش آفرین است. اساساً در ترسیم دامنه‌ی جامعه‌شناسی ادبیات، توجه به آمیزش‌هایی از این دست بسیار اهمیت دارد. بسیاری از ناقدانی که بر این مکتب تأثیر گذاشته‌اند، ممکن است متعلق به رویکردهای دیگر باشند مثلاً میخائیل باختین اندیشگر بزرگ روسی در بسیاری پژوهش‌های خود به عمیق‌ترین معنا به جامعه‌شناسی ادبیات می‌پردازد.

جریان نقد جامعه شناختی مارکسیستی پس از 1960 تحت تأثیر ساختارگرایی و پیامدهای آن مانند پسا ساختارگرایی و ساخت شکنی قرار گرفت. در همین دهه‌ی 1960 زبان و رویدادهای اجتماعی ـ تاریخی به طرزی جدایی‌ناپذیر با یکدیگر مرتبط می‌شوند.22

جریان نوآیین‌تر موسوم به «نقد اجتماعی» از دهه‌ی هفتاد و هشتاد با چهره‌هایی چون کلود دوشه و پیرزیما شکل می‌گیرد که عمدتاً متن را قلمرو مدّاقه‌ی انتقادی قرار می‌دهند و شاید بهتر باشد آن را جامعه‌شناسی متن خواند. جریان نسبتاً نوظهور دیگر «زیبا‌شناسی دریافت» یا «جامعه‌شناسی خواندن» است که شکل خام و ابتدایی آن را در کتاب با داستان و خوانندگان (1932) نگاشته‌ی خانم لیویس می‌توان بازیافت. از پیش روان این جریان داگلاس ویپلر است که به سال 1937 یادداشت تحقیقی درباره‌ی جنبه‌های اجتماعی خواندن در بحران را منتشر می‌کند و نیز روبر اسکارپیت را می‌شناسیم با جامعه‌شناسی ادبیات (1958). اما شکل فنی‌تر آن را در این دو کتاب مهم می‌توان ملاحظه کرد: در باب زیباشناسی دریافت (5-1972) نگاشته‌ی روبرت یاوز و خواندن را بخوانیم (1982) به قلم ژاک لنار و پییرپوژا.23 از جمله نام‌آورترین منتقدان معاصر نظریه مارکسیستی جامعه‌شناختی ادبیات می‌توان از ایگلتون و جیمسون یاد کرد.

توضیح این نکته‌ها ضرورت دارد که اولاً جریان نقد مارکسیستی و نقد جامعه‌شناسی همواره به یک معنا به کار نمی‌رود. حتی خود نقد مارکسیستی در مراحل متفاوت تاریخی و در قلمروهای فرهنگی ـ جغرافیایی مختلف، معناهای چندگانه‌ای را القا می‌کند. اساساً «هرگز یک چشم‌انداز واحد مارکسیستی در مورد ادبیات پیدایش نیافت.»24 ثانیاً جامعه‌شناسی ادبی چه به معنای مارکسیستی آن و چه به معنای عام، با افت و خیزهایی همراه بوده است که با تحولات اجتماعی مانند انقلاب شوروی، اختناق استالینستی، جنگ‌های جهانی، جنگ ویتنام و دیگرگونی‌های فرهنگی به ویژه در قلمرو نقد هنری و ادبی مانند رواج ساختارگرایی ومدرنیسم در ارتباط نزدیک بوده است.25

پس از تأمل در سیر تاریخی جریان‌های این رویکرد به تحول مفهومی جامعه‌شناسی ادبیات می‌رسیم. به راستی جامعه‌شناسی به معنای سده‌ی بیستمی آن چیست؟ تمایز آن با رویکردهای دیگر کجاست و اساساً ضرورت وجودی این رویکرد کدام است؟

بسیاری از نظریه‌های ادبی را می‌توان به علت کم توجهی به ارتباط میان ادبیات و جهانی که آن ادبیات را در خود پرورانده است، نقد کرد. نظریه‌هایی که متن ادبی را جدا از جامعه‌ی پدید آورنده‌ی آن و تنها از طریق واژه، سبک، ساختار و.‌.. بررسی می‌کنند و چشم بر روی رویدادهای تاریخی می‌بندند که زمینه‌ی مساعد تولید یک اثر را فراهم آورده‌اند و مردمی را که همان گونه که بر فضای کلی ادبیات اثر می‌نهند، از آن تأثیر نیز می‌گیرند، نادیده می‌انگارند.

درباره‌ی تأثیر و تأثر متقابل ادبیات و جامعه در جای خود به تفصیل سخن خواهیم گفت. در این‌جا تنها به اصلی‌ترین چشم‌اندازهای اثرگذاری دوسویه و دیالیکتیکی اشاره می‌کنیم زیرا تحلیل تعامل‌های پیچیده و متنوع ادبیات و اجتماع در شکل‌گیری نقد جامعه‌شناسی ادبیات نقش بسیار داشته است. چشم‌انداز نخستین، تحلیل موقعیت اجتماعی نویسنده است که ممکن است بر پایه‌ی گفتارها و کردارهای غیرادبی‌اش تبیین شود.26 زندگی‌نامه‌ی نویسنده و کنکاش در محیط زندگانی و پرورش نویسنده به ویژه خانواده و محیط تربیتی او نیز گاه مورد توجه قرار می‌گیرد. البته، پیداست این زمینه چه‌بسا مجال افراط و گزاف‌کاری را برای برخی ناقدان ساده انگار فراهم کند.

اگر ادبیات را صرفاً بازتاب مستقیم جامعه و تاریخ و عکس برداری از آن‌ها بدانیم و به تعبیر دیگر ادبیات را مدرکی اجتماعی بیانگاریم که نقد جامعه‌شناختی تنها ابزار بازنمایی ارجاعات آن به مسائل معین اجتماعی است، بی‌شک از ژرفا و پیچیدگی آن کاسته‌ایم.

جامعه‌شناسی ادبیات در معنای فنی و راستین آن، رابطه‌ی جامعه و اثر ادبی را بسیار پیچیده‌تر و متنوع‌تر فهم می‌کند. مثلاً چنان که ولک یادآور می‌شود در مرحله‌ی نخستین باید تصویرهایی را که متن از اجتماع به دست می‌دهد از این نظر بخش‌بندی کنیم که کدام یک تعمداً واقع‌گرایانه است و کدام یک کاریکاتور یا هجو یا آرمان‌سازی رمانتیک است.27

چشم‌انداز دیگر این رابطه که گاه مغفول می‌ماند، قلمرو مخاطبان و اثرپذیری آن‌ها از متن است که در برخی مطالعات جدیدتر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. وسعت دامنه‌ی مخاطبان نیز در همین زمینه قابل تأمل است. یعنی در کنار جامعه‌شناسی خواندن و قرائت و فهم واکنش خوانندگان و بررسی متن، از جامعه‌شناسی مخاطبان نیز می‌توان سخن گفت. پس جامعه و تحلیل اجتماعی، سه دنیای پیش از اثر، در اثر و پس از اثر را دربر می‌گیرد.28

توضیح این نکته ضرورت دارد که مکتب نقد جامعه‌شناسی مبتنی برواکنش خواننده، خوانندگان عام را در نظر دارد، در حالی که مکتب نقد مارکسیستی برحسب «طبقه» تمایزات و تفاوت‌هایی را بین خوانندگان و مخاطبان درنظر می‌گیرد و این یکی از تفاوت‌های عمده‌ی این دو مکتب است.29

مکتب جامعه‌شناسی را با مکاتب دیگر نیز می‌توان سنجید. اکثر مورخان ادبی نقد اجتماعی را واکنشی به نقد نو و نقد روان‌شناختی ـ که شارل مورون در فرانسه آن را تبلیغ می‌کرد ـ معرفی می‌کنند. برخلاف نقد روانکاوانه که به روان‌شناسی فردی توجه دارد و می‌کوشد بازتاب‌های روان‌شناختی را در متون ادبی کشف کند، نقد جامعه‌شناسی به توده‌ی مردم ـ عام وخاص ـ و تأثیر و تأثرات آن‌ها توجه نشان می‌دهد. نقد جامعه‌شناسی راه خود را از مکتب‌های دیگر جدا می‌کند؛ از ناقدان نقد نو که در «جستجوی متن» خود را به «واژه‌های روی صفحه» محدود می‌کنند یاصورتگرایانی که در اصل به آنچه ادبیات را از دیگر روش‌های کاربرد زبان متمایز می‌کند، توجه نشان می‌دهند و نیز ساختارگرایانی که به دنبال تثبیت ساختارهایی هستند که زیربنای روایت‌اند و معنا را می‌سازند. جامعه‌شناسان ادبی در موقعیت‌ها و شرایط تاریخی و مسائل سیاسی مربوط به متون ادبی تأمل می‌کنند.30

تأثیرها و امتزاج‌های جامعه‌شناسی ادبیات

هیچ کدام از رویکردهای نقد ادبی به ویژه جامعه‌شناسی ادبیات در چشم‌انداز تاریخی خود رویکردی ثابت، لایتغیر، خالص و به دقت مرزبندی شده نیست. جامعه‌شناسی ادبیات از یک سو تقریباً برتمام رویکردهای دیگر تأثیر گذاشته است و آن رویکردها را با مبانی و جهت‌گیری‌های خویش در آمیخته است و از سوی دیگر از رویکردهای بسیاری تأثیر پذیرفته است. این رویکردهای دیگر حتی شامل جریان‌هایی می‌شود که در اساس یکسره با اصول جامعه‌شناسی ادبیات رویاروی قرار می‌گیرند یا دست کم معارض شمرده می‌شوند. اساساً در تشکیل شاخه‌های گوناگون جامعه‌شناسی ادبیات این اثرپذیری از رویکردهای دیگر نقش برجسته‌ای دارد. می‌کوشیم به اهمّ این اثرپذیری‌ها و آمیختگی‌ها نگاهی گذرا افکنیم:

الف. رویکرد روان‌شناختی: پایان سده‌ی نوزدهم نقطه‌ی گره‌خوردگی نقد روان بنیاد و جامعه بنیاد است. شاید بتوان اشخاصی همچون تارد و ادموند ویلسون را نماد و نماینده‌ی این گره‌خوردگی دانست. شخصیت‌های دوچهره‌ای که آمیزه‌ای از روان‌شناسی و جامعه‌شناسند. تارد می‌کوشد نشان دهد که چگونه جامعه بر روی «من» نویسنده تأثیر می‌گذارد و به درون حساسیت‌های او نفوذ می‌کند و شخصیت روانی او را شکل می‌دهد. ادموند ویلسون نیز همچون تارد شیوه‌ای را به کار می‌گیرد که می‌توان آن را ترکیبی از روان‌شناسی و جامعه‌شناسی دانست. برخلاف مارکسیست‌ها که به تحلیل عوامل اجتماعی مؤثر در آفرینش اثر اصرار می‌ورزند، ویلسون می‌کوشد تا با عناصر روان‌شناختی، احساسات نویسنده نسبت به طبقه‌ی خود و تأثیراتی که تلاش‌های اقتصادی در زندگی او بر جای می‌گذارند، توصیف کند. ویلسون همچنین به برخوردها و واکنش‌های روانی نویسنده به عرف و قراردادهای اجتماعی توجه نشان می‌دهد.

موضوع نوشته‌های منتقدان مارکسیست عمدتاً اجتماعی است و در آن‌ها غالباً به فرد توجه خاصی نمی‌شود و بررسی جنبه های جامعه‌شناختی متون ادبی وجهه‌ی همت قرار می‌گیرد که چنان که پیشتر گفتیم، ممکن است در پاره‌ای موارد با روان‌شناسی شخصیت‌های منفرد در تضاد باشد. منتقدان مارکسیستی در بررسی شخصیت‌ها، معمولاً عوامل اجتماعی و تاریخی گسترده‌ای را مورد بحث قرار می‌دهند و شخصیت‌ها را محصول آن شرایط تلقی می‌کنند و فراموش می‌کنند که «روان‌شناسی فردی هم فراورده‌ای اجتماعی است.»31

ب. نظریه اخلاقی: یکی از گرایش‌های نزدیک به مباحث روانشناسی است و از آن‌جایی که ادبیات را به عنوان بخش مکمل فعالیت یک گروه اجتماعی درنظر می‌گیرد و با توجه به وضعیت آن گروه به تفسیر و سنجش آن دست می‌یازد، با جامعه شناسی ادبیات هم مرز می‌شود.

........

.......

.......